Dinsdag 2 januari 2018 organiseert het Nationaal Archief Openbaarheidsdag. Dan maken we archieven openbaar die lange tijd niet voor iedereen waren in te zien. Tijdens deze dag verbreekt de algemene rijksarchivaris, Marens Engelhard, de zegels van tot nu toe geheime correspondentie.
Beheer van vijandelijk vermogen
Aan het einde van de Tweede Wereldoorlog richt de regering het Nederlandse Beheersinstituut (NBI) op als onderdeel van de Raad voor Rechtsherstel. Het NBI is tussen 1945 en 1967 belast met het opsporen, beheren en eventueel afnemen van vermogens van landverraders, van Duitsers in Nederland en van tijdens de oorlog verdwenen persoenen, meestal gedeporteerde of ondergedoken Joden. Op Openbaarheidsdag worden de ruim 180.000 beheersdossiers openbaar.
Verzegelde stukken: Amsterdamse rellen, oorlogsverleden Aantjes
In 1966 is Amsterdam in de ban van rellen. In maart zijn er demonstraties en ontploft een rookbom bij het huwelijk van prinses Beatrix en prins Claus. In juni valt er een dode bij de Telegraafrellen, ook wel bouwvakkersoproer. Prof. Chr. Enschedé onderzoekt hoe het zover kon komen. Dat leidt tot het ontslag van burgemeester Van Hall.
Enschedé onderzoekt in 1979 het oorlogsverleden van CDA-voorzitter Aantjes. Hij toont aan dat de beschuldigingen, dat Aantjes voor de Germaansche SS zou hebben gewerkt, onjuist zijn. De persoonlijke correspondentie is verzegeld naar het Nationaal Archief gebracht. Op Openbaarheidsarchief verbreekt de algemene rijksarchivaris beide zegels waarna de stukken voor het eerst bekeken kunnen worden.
Het persoonlijke archief van de 'onderkoning' van Nederlands-Indië
Een verrassend archief met veel informatie over de dekolonisatie van Nederlands-Indië, is het persoonlijk archief van J.W. Meijer Ranneft (1887-1968). Het is met 27 meter één van de grootste particuliere collecties over de voormalige koloniën. Voor de Tweede Wereldoorlog is hij invloedrijk ambtenaar in Nederlands-Indië. Na de oorlog is hij onder andere lid van de Raad van State. In die hoedanigheid verzet hij zich publiekelijk tegen het beleid van de regering voor de toekomst van Nederlands-Indië. Hij maakt zich sterk voor het behoud van Nederlands-Indië voor het Koninkrijk en trekt fel van leer tegen onder meer minister-president Schermerhorn, Soekarno en het allermeest tegen minister Van Mook. Het gehele archief was tot nu toe beperkt openbaar. Vooral de correspondentie erin laat zien dat niet iedereen gelukkig was met de onafhankelijkheid van Indonesië.
1967, het begin van de polarisatie
In 1967 regeert het centrumrechtse kabinet van Piet de Jong. Het voert onder andere de democratisering van universiteiten en de herziening van de echtscheidingswetgeving door. Hoe het kabinet tot stand komt en functioneert, is op te maken uit de aantekeningen van de secretaris van de ministerraad en uit de dagboeken van KVP’ers Louis Beel (informateur) en Marga Klompé (minister van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk).
Openbaarheidsdag
Ministeries en andere overheidsinstellingen dragen na 20 jaar hun archieven over aan een archiefinstelling. Het merendeel daarvan is direct door iedereen in te zien en te gebruiken. Maar als de inhoud de privacy van nog levende personen kan schaden of hen onevenredig kan benadelen of wanneer het landsbelang in het geding is, wordt de openbaarheid nog een aantal jaren beperkt. Dit mag maximaal 75 jaar duren, maar vaak is het korter. De altijd vooraf gestelde termijn vervalt op de eerste januari na het verstrijken ervan. Die dag heet sinds 2010 Openbaarheidsdag.
Volledige lijst van archieven per 1 januari 2018 openbaar.
