Terug naar zoekresultaten

2.05.219 Inventaris van de archieven van de Nederlandse gezantschappen te Zweden (Stockholm) (1868) 1910-1946 (1948) en te Finland (Helsinki) 1919-1940

Voer een zoekterm in
VorigeVolgende

Archief

Titel

2.05.219
Inventaris van de archieven van de Nederlandse gezantschappen te Zweden (Stockholm) (1868) 1910-1946 (1948) en te Finland (Helsinki) 1919-1940

Auteur

G.P. de Vries

Versie

12-12-2023

Copyright

Nationaal Archief, Den Haag
1990 cc0

Beschrijving van het archief

Naam archiefblok

Nederlandse Gezantschap te Zweden (Stockholm) (1868) 1910-1946 (1948) (tot 1919 mede-geaccrediteerd bij de regeringen van Noorwegen en Denemarken) & te Finland (Helsinki) 1919-1940
Gezantschap Zweden, Noorwegen, Denemarken en Finland

Periodisering

archiefvorming: 1910-1946
oudste stuk - jongste stuk: 1868-1948

Archiefbloknummer

Z152

Omvang

528 inventarisnummer(s); 11,50 meter

Taal van het archiefmateriaal

Het merendeel der stukken is in het
Nederlands

Soort archiefmateriaal

Normale geschreven, getypte en gedrukte documenten, geen bijzondere handschriften.

Archiefdienst

Nationaal Archief

Locatie

Den Haag

Archiefvormers

Gezantschap te Zweden (1910-1946) Bureau Zorg Uitgewekenen Afdeling Repatriëring Gezantschap te Finland (1919-1940).

Samenvatting van de inhoud van het archief

In 1909 werd mr W.B.R. baron van Welderen Rengers benoemd tot diplomatiek vertegenwoordiger bij de regeringen van Zweden, Noorwegen en Denemarken. In 1919 brak het ministerie van Buitenlandse Zaken met de reeds lang bestaande gewoonte om één gezant bij de drie Scandinavische regeringen te benoemen. Tevens werd de gezant te Stockholm geaccrediteerd bij de Finse regering.
Gedurende de Tweede Wereldoorlog vluchtten veel Nederlanders naar Zweden om via dat land als vrijwilliger naar Engeland uitgezonden te worden. De werkzaamheden (geldelijke ondersteuning, tewerkstelling in Zweedse kampen, repatriëring naar Nederland) ten behoeve van die vrijwilligers werden in de eerste jaren van de oorlog verricht door het te Stockholm gevestigde consulaat-generaal.
Het archief bevat onder andere stukken betreffende de Scandinavische en vooral Zweedse politiek, handel, Nederlandse en internationale scheepsvaart op Scandinavië, stukken betreffende de Eerste en de Tweede Wereldoorlog, zowel betreffende Europa als het Verre Oosten. Daaronder vallen ook stukken over de situaties in concentratiekampen, stukken over Nederlandse vluchtelingen in Zweden en stukken betreffende de Zweedse waarneming van Nederlandse belangen in Duitsland, Italië, Japan, en in vele bezette landen.
Verder bevat het ook stukken betreffende consulaire ambtenaren werkzaam bij het gezantschap en Nederlandse consulaten in Scandinavië en stukken betreffende consulaire bijstand.
De archieven van het Bureau Zorg Uitgewekenen en de Afdeling Repatriëring zijn ook hier apart bijgevoegd, evenals het archief van het gezantschap te Finland.

Archiefvorming

Geschiedenis van de archiefvormer
De Gezanten
In 1909 werd mr W.B.R. baron van Welderen Rengers benoemd tot diplomatiek vertegenwoordiger bij de regeringen van Zweden, Noorwegen en Denemarken. Hij werd in 1913 opgevolgd door mr J.P. graaf van Limburg Stirum, voormalig chef van het kabinet van de minister van Buitenlandse Zaken en geheim kamerheer van de koningin.
In 1917 werd jhr dr C.G.W.F. van Vredenburch benoemd tot gezant. Gedurende zijn ambtstermijn onderhield hij veel contacten met de Scandinavische landen inzake de handelsblokkade van de geallieerden. Door die handelsblokkade van de geallieerden werd de neutrale handel ernstig belemmerd. Met de benoeming van zijn opvolger mr A.M.D. baron Sweerts de Landas Wyborgh brak het ministerie van Buitenlandse Zaken in 1919 met de reeds lang bestaande gewoonte om één gezant bij de drie Scandinavische regeringen te benoemen. De minister van Buitenlandse Zaken berichtte in zijn rapport aan de koningin: "bepaalde kringen in Nederland die betrekkingen onderhouden met het onafhankelijk geworden Finland voelen sterk de wenselijkheid in deze jonge staat een diplomatieke vertegenwoordiging te vestigen". In Den Haag werd dan ook besloten de gezant te Stockholm tevens te accrediteren bij de Finse regering. Hoewel het agrement van de Finse regering nog niet was ontvangen besloot men in Den Haag niet met de benoeming te wachten, omdat het op gang zijnde overleg over het optreden van de neutrale staten bij de eerste vergadering van de Volkenbond geen uitstel dulde.
De opvolger van Sweerts de Landas werd de in 1934 benoemde mr J.H.E. baron van Nagell. Hij baarde enige opschudding door tegenover de Zweedse pers te verklaren dat het Nederlandse volk geen bezwaar zou hebben indien prinses Juliana zich met prins Bertil van Zweden zou verloven.
In 1941 werd Van Nagell in disponibiliteit gesteld en van zijn taken als gezant ontheven. Hem werd ten laste gelegd dat hij ernstig te kort was geschoten in zijn berichtgeving aan de Nederlandse regering in ballingschap te Londen en dat hij zich te voorzichtig ten opzichte van de Duitsers opstelde. In zijn plaats werd de uit het bezette Noorwegen gevluchte gezant dr G.A. Scheltus benoemd tot tijdelijk zaakgelastigde. Een benoeming van hem tot gezant was echter niet mogelijk, omdat de Zweedse regering aan de Duitse gezant te Zweden had beloofd geen nieuwe ambtenaren te zullen erkennen bij gezantschappen van bezette landen.
Na het overlijden van Scheltus in 1942 werd mr W.C. graaf van Rechteren Limpurg in zijn plaats benoemd. Eind 1945 vertrok Van Rechteren Limpurg als gezant naar Caïro. Zijn opvolger, jhr mr P.D.E. Texeira de Mattos, kwam in 1946 te Stockholm aan.
De Tweede Wereldoorlog
Gedurende de Tweede Wereldoorlog vluchtten veel Nederlanders naar Zweden om via dat land als vrijwilliger naar Engeland uitgezonden te worden. De werkzaamheden (geldelijke ondersteuning, tewerkstelling in Zweedse kampen, repatriëring naar Nederland) ten behoeve van die vrijwilligers werden in de eerste jaren van de oorlog verricht door het te Stockholm gevestigde consulaat-generaal. In 1943 werden deze taken overgenomen door het Bureau Zorg Uitgewekenen (BZU). Later ging dit bureau op in de Afdeling Repatriëring van het gezantschap.
In het voorjaar van 1945 kwamen uit Duitse concentratiekampen 985 Nederlanders naar Zweden. Dankzij de bemiddeling van het gezantschap werden ook 133 Nederlanders uit de Russische zône van Duitsland en uit Polen naar Zweden overgebracht. Voor de terugkeer van deze personen naar Nederland zorgde de afdeling Repatriëring.
Door tussenkomst van het Zweedse Rode Kruis ontving Nederland in de hongerwinter van 1945 voor 12 miljoen Zweedse kronen aan hulp in de vorm van levens- en geneesmiddelen. Het in 1944 opgerichte Zweeds-Nederlandse hulpcomité bracht voor dit doel 2 miljoen kronen bijeen.
Geschiedenis van het archiefbeheer
Het archief van de diplomatieke vertegenwoordiging te Zweden over de jaren 1905-1954 is in gedeelten overgebracht naar het departement van Buitenlandse Zaken te Den Haag. In 1935 werden de stukken die door het gezantschap werden opgemaakt in de periode 1910-1920 naar Nederland vervoerd. De bescheiden over de jaren 1920-1946 werden in 1959 naar Den Haag verscheept.
Tot 1946 werd gebruik gemaakt van een lettercode met een onderverdeling in Romeinse en Arabische cijfers (vb. 6AII). Van 1945 tot 1952 werd een afwijkende lettercode gebruikt, die uitgebreider was en meerdere onderwerpen omvatte. Na 1952 werd de voor het ministerie van Buitenlandse Zaken ontwikkelde decimale archiefcode toegepast.
De verwerving van het archief
Overbrenging van een overheidsarchief
De verwerving van het archief
Het archief is krachtens bepalingen van de Archiefwet overgebracht.

Inhoud en structuur van het archief

Selectie en vernietiging
Het archief over de jaren 1910-1954 had een omvang van 183 archiefdozen (ca. 20,3 m'). Tijdens de inventarisatie zijn 46 dozen (ca. 5,1 m') vernietigd op grond van de vernietigingsbeschikking 1960 van het ministerie van Buitenlandse Zaken.
Verantwoording van de bewerking
Besloten is de op hetzelfde onderwerp betrekking hebbende dossiers, waarvan de jaartallen elkaar overlappen, niet te splitsen. Waar mogelijk zijn verwijzingen gemaakt. Het is dan ook raadzaam de beide inventarissen te raadplegen wanneer het gaat om dossiers uit 1946.
Tijdens de inventarisatie bleek uit de agenda dat aan de stukken over de jaren 1910-1914 geen archiefcode was toegekend en het archief oorspronkelijk bestond uit een chronologische serie. Bij een eerdere, voorlopige, inventarisatie is deze serie gesplitst en vervolgens samengevoegd met de onderwerpsdossiers over de jaren 1916-1952.
Het was tijdens de inventarisatie niet meer mogelijk na te gaan hoe deze serie oorspronkelijk was geordend.
Daarnaast bleek dat de archieven van het consulaat-generaal en het gezantschap vermengd waren. Aan de hand van de archiefcode van het consulaat-generaal te Stockholm zijn de daarvoor in aanmerking komende bescheiden gevoegd bij het archief van het consulaat-generaal.
Besloten is de op hetzelfde onderwerp betrekking hebbende dossiers, waarvan de jaartallen elkaar overlappen, niet te splitsen. Waar mogelijk zijn verwijzingen gemaakt. Het is dan ook raadzaam de beide inventarissen te raadplegen wanneer het gaat om dossiers uit 1946.
Ordening van het archief
Alle ingekomen en uitgaande stukken werden in chronologische volgorde in de agenda ingeschreven. Als toegang op de agenda gold de klapper. Aan de hand van de aan elk stuk toegekende, en in de agenda vermelde, code werden de stukken in de dossiers geborgen.
Tot 1946 werd gebruik gemaakt van een lettercode met een onderverdeling in Romeinse en Arabische cijfers (vb. 6AII). Meerdere onderwerpen werden onder één code geplaatst.
De oorspronkelijke indeling van het archief over de periode 1910-1945 is volledig gehandhaafd. Dit maakt het mogelijk de nadere toegangen op het archief te kunnen blijven gebruiken. Voor wat betreft de indeling van het archief over de periode 1946-1954 is de lettercode die gebruikt werd in 1946-1952 vervallen en zijn de stukken geordend volgens de decimale code van 1952.

Aanwijzingen voor de gebruiker

Openbaarheidsbeperkingen
Deels openbaar, deels beperkt openbaar (B).
Beperkingen aan het gebruik
Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.
Materiële beperkingen
Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.
Aanvraaginstructie
Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:
  1. Creëer een account of log in.
  2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
  3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.
Citeerinstructie
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Nederlandse Gezantschap te Zweden (Stockholm) (1868) 1910-1946 (1948) (tot 1919 mede-geaccrediteerd bij de regeringen van Noorwegen en Denemarken) & te Finland (Helsinki) 1919-1940, nummer toegang 2.05.219, inventarisnummer ...
VERKORT:
NL-HaNA, Gezantschap Zweden, Noorwegen, Denemarken en Finland, 2.05.219, inv.nr. ...

Verwant materiaal

Beschikbaarheid van kopieën
Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar
Verwante archieven
De nummering van de in deze inventaris beschreven archiefbescheiden sluit aan op het reeds eerder geïnventariseerde en aan het Nationaal Archief overgedragen archiefgedeelte over de periode 1863-1910 (Archieven van de Nederlandse gezantschappen in Zweden, Noorwegen en Denemarken, 1863-1910; toegangsnummer 2.05.10.20).
Verder zijn verwant en deels overlappend aan dit archief de archieven van het Gezantschap te Zweden (Stockholm) 1944-1954, nummer 2.05.220 en het Consulaat-Generaal te Stockholm (Zweden) 1896-1946, nummer 2.05.221.

Archiefbestanddelen