Terug naar zoekresultaten

2.19.038 Inventaris van het archief van het Cultuur- en Ontspanningscentrum (COC), (1940) 1946-1971

Voer een zoekterm in
VorigeVolgende

Archief

Titel

2.19.038
Inventaris van het archief van het Cultuur- en Ontspanningscentrum (COC), (1940) 1946-1971

Auteur

J.A.A. Bervoets

Versie

20-09-2022

Copyright

Nationaal Archief, Den Haag
1980 cc0

Beschrijving van het archief

Naam archiefblok

Cultuur- en Ontspannings Centrum (COC)
COC

Periodisering

archiefvorming: 1946-1971
oudste stuk - jongste stuk: 1940-1971

Archiefbloknummer

I20237

Omvang

196 inventarisnummer(s); 21,60 meter

Taal van het archiefmateriaal

Het merendeel der stukken is in het.
Nederlands

Soort archiefmateriaal

Normale geschreven, getypte en gedrukte documenten, geen bijzondere handschriften.

Archiefdienst

Nationaal Archief

Locatie

Den Haag

Archiefvormers

Cultuur- en Ontspanningscentrum (COC)

Samenvatting van de inhoud van het archief

Het archief van het COC bestaat naast uit de vergader- en beleidsstukken van het hoofdkantoor, dagelijks bestuur en het verenigingskantoor uit de archieven van de plaatselijke afdelingen, studentenwerkgroepen, afdelingsprogramma's, verzamelde stukken van medewerkers, publicaties en nieuwsbrieven en briefwisselingen met buitenlandse organisaties werkzaam op het gebied van homorechten.

Archiefvorming

Geschiedenis van de archiefvormer
Voorgeschiedenis en oprichting
Het COC kan gezien worden als de opvolger van het Nederlandsch Wetenschappelijk Humanitair Komitee (NWHK), dat in 1912 door jhr.dr. Jacob Schorer werd opgericht. Dit comité had als doel de rechtsongelijkheid tussen heteroseksuelen en homoseksuelen te bestrijden en mensen te informeren over het wezen van de liefde van man tot man of vrouw tot vrouw. Bij de Duitse inval op 10 mei 1940 werd het NWHK opgeheven.
Nauw betrokken bij het NWHK was Jaap van Leeuwen, die samen met Niek Engelschman en Hann Diekmann in 1939 een eigen blad voor homoseksuelen uitbracht onder de naam Levensrecht. In maart 1940 verscheen het eerste nummer, maar kort na verschijning van het derde nummer vond de Duitse inval plaats en werden de contacten tussen de leden van de prille beweging verbroken. Na het einde van de Tweede Wereldoorlog, om precies te zijn in september 1946, begon het maandblad weer te verschijnen. Uit de lezerskring werd op 7 december 1946 de Shakespeare Club opgericht
De Shakespeare Club werd in februari 1949 omgedoopt tot "Cultuur- en Ontspannings Centrum" (C.O.C.). De vereniging telt dan ca. 1000 leden en is daarmee zowel absoluut als relatief de grootste homo-organisatie ter wereld. De doelstellingen van het C.O.C. waren tweeledig: aan de ene kant wilde de beweging bijdragen aan sociale emancipatie, aan de andere kant wilde ze cultuur en ontspanning bieden aan homomannen en lesbische vrouwen.
Sociale context en nadere contacten
De sociale emancipatiestrijd richtte zich met name op afschaffing van artikel 248-bis uit het Wetboek van Strafrecht. Dit artikel - een van de beruchte zedenwetten van het “Christelijke”coalitiekabinet Heemskerk-jr - was ingevoerd in 1911 en bestrafte seksuele contacten met iemand van hetzelfde geslacht tussen de 16 en 21 jaar met ten hoogste vier jaar gevangenisstraf. In de eerste jaren hielden de autoriteiten de activiteiten van de Shakespeare Club en het C.O.C. scherp in de gaten: de vereniging voelde de hete adem van artikel 248-bis constant in de nek. Desondanks breidde het C.O.C. zich uit naar Den Haag en Rotterdam, en later ook naar Utrecht en Arnhem. In steden als Groningen, Leeuwarden en Eindhoven stootten pogingen van homoseksuelen om zich te organiseren in eerste instantie op tegenwerking van de lokale autoriteiten. De jaren vijftig kenmerkten zich echter door geleidelijke toename van de openheid en acceptatie. Een belangrijke rol speelde daarin het professioneel ogende maandblad Vriendschap (1949–1964).
In 1951 werd op initiatief van de voorzitter van het COC in Amsterdam een internationaal congres van Europese homo-organisaties georganiseerd. Dit resulteerde in de oprichting van het International Committee for Sexual Equality (ICSE).
Ondanks de repressie ontstond in de jaren 50 en 60 een subcultuur met bars en dancings. Dit in tegenstelling tot de situatie voor de Tweede Wereldoorlog, toen homoseksuelen elkaar vooral in parken, op straat en in urinoirs troffen. In 1962 nam de ontwerper Benno Premsela de fakkel van Bob Angelo als voorzitter van het C.O.C. over. Onder zijn leiding trad de organisatie steeds meer naar buiten. Dit bleek onder meer uit de naamswijziging die in 1964 plaatsvond: het Cultuur- en Ontspanningscentrum werd de Nederlandse Vereniging voor Homofielen COC, waaruit voor het eerst duidelijk blijkt dat het om een vereniging voor homoseksuelen gaat. De bekende naam COC bleef, maar verloor met zijn puntjes ook de naar binnen gerichte betekenis.
Het maandblad Vriendschap werd in 1965 vervangen door Dialoog, een literair en politiek tijdschrift in moderne design, dat op een breder publiek dan alleen homoseksuelen was gericht. Tot de redactieleden behoorden Gerard Reve en Johan Polak. Dit blad werd uitgegeven door de speciaal daarvoor opgerichte Stichting Dialoog. Het tijdschrift Dialoog werd echter in 1969 al weer opgeheven. Het werd opgevolgd door achtereenvolgens Seq (1969-1971), Sec (1971-1973), Sek (1973-1992), XL (1992-2002) en Update (2002-heden).
Een andere stichting die, op 7 september 1967, vanuit het COC werd opgericht was de Schorerstichting ter exploitatie van consultatiebureaus voor homofielen. In 1971 werden de door Gerard Reve bezongen handelingen met zijn vrienden niet meer strafbaar door de afschaffing van art. 248-bis.
In 1969 werd de landelijke vereniging N.V.I.H.-COC Amsterdam opgesplitst in een hoofdvestiging en in een afdeling Amsterdam. Daarnaast werden er ook elders afdelingen in het land opgericht. Omstreeks 1971 vond er weer een verandering plaats binnen de organisatie. Men ging inzien dat niet alleen de homofiele persoon aandacht en zorg besteed diende te worden maar ook aan maatschappelijke veranderingen. Hierop werd de naam veranderd in de Nederlandse Vereniging tot Integratie van Homoseksualiteit COC. Onder deze naam staat de organisatie nu nog steeds bekend.
De jaren zeventig waren ook een periode van radicalisering. Het COC had zich tot dan toe vooral gericht op de aanpassing van homoseksuelen aan een heteroseksuele omgeving, maar er gingen steeds meer stemmen op die voor homoseksuelen een eigen plaats opeisten in de samenleving, naast de heteroseksuelen en met behoud van de eigen identiteit. Door de seksuele revolutie ontstond bovendien een levendige sekscultuur onder homo's. Organisaties die de nadruk legden op het ontwikkelen van een eigen "potten- en flikkeridentiteit" waren onder meer de Studenten Werkgroepen Homoseksualiteit eind jaren zestig en de vanaf midden jaren zeventig opgerichte radicaal-lesbische en flikkergroepen, zoals de Lesbische Beweging, de Rooie Flikkers (Nijmegen), de Roze Driehoek (Eindhoven) en het Flikkerfront (Amsterdam).
Het COC bleef weliswaar de grootste homo-organisatie, maar moest aan invloed inboeten en richtte zich steeds meer op de politiek. Het ontwikkelde zich meer en meer tot een soort homovakbond die verder ging in zijn strijd om gelijkberechtiging.
(bron: Wikipedia, waarin ook de vervolggeschiedenis van het COC).
Geschiedenis van het archiefbeheer
Het archief werd van meet af aan geordend in series chronologisch geordende correspondentie van de organen die door het COC werden opgericht. Deze series werden geregistreerd in een code, die het mogelijk maakte als magazijnstaat te dienen voor bij het COC gedeponeerde afdelings-, werkgroep- en commissiearchieven, waarbij ook plaats was voor de redacties van tijdschriften en persoonlijke archieven. De code volgt hieronder
In 1976 werd een groot gedeelte van het archief van de Nederlandse Vereniging van Homofielen C.O.C. aan het Algemeen Rijksarchief overgedragen en onder de oorspronkelijke benaming "Cultuur- en Ontspanningscentrum" geregistreerd. De akte van overdracht was al in 1972 getekend. Bedoeld was dat het archief nader zou worden overgedragen in vijfjarenblokken, maar het bestuur veranderde van beleid. Er werd een apart beheerscentrum opgericht dat aan het vervolg van dit archief een andere bestemming gaf.
De verwerving van het archief
Het archief is voor langere tijd in beheer, niet in eigendom verkregen.

Inhoud en structuur van het archief

Inhoud
Het archiefbestand bevat archivalia van de vereniging en zijn afdelingen, commissies en contactorganen, van buiten deze vereniging staande werkgroepen en van individuen, die op het gebied van de emancipatie der homosexualiteit belangrijk materiaal hebben gevormd of verzameld.
Het archief bevat gegevens over de oprichtingsperiode van het COC en zijn eerste verenigingen en over de poging van het COC een internationaal contactorgaan te worden. Het ICSE kan als een voorloper worden gezien van de International Lesbian and Gay Association (ILGA).
Verantwoording van de bewerking
Het geheel is in een code ondergebracht, die als basisregistratuurplan voor het archief geldt. Dit registratuurplan is hierna opgenomen en bevat hier en daar explicaties.
Uit een vergelijking van de plaatsingslijst met de code zal blijken, dat het overgedragen bestand onvolledig is: gedeelten waren in 1976 nog niet geschoond, enkele privécollecties waren ongeordend. Ook beschikt het bestuur van het C.O.C. over nadere toegangen op de correspondentie (klappers!), die nog niet zijn overgedragen.
Ordening van het archief
Het archief is geordend in een afdelingenstelsel en bevat de archieven van plaatselijke afeelingen vanaf 1945, van de redactie van de door het COC uitgegeven tijdschriften, landelijke werkgroepen en commissies en studentenwerkgroepen.
Voorlopig registratuurplan van het archief van het C.O.C. 1945-1970
Hoofdindeling
Code Archief
1000. Archief van het C.O.C. en zijn afdelingen.
2000. Archief van de Stichting Dialoog.
N.B. Deze. stichting, weliswaar voortkomend, uit het C.O.C., is een onafhankelijk opererende organisatie, die eigenhandig contacten legt tussen homosexuelen en heterosexuelen. Haar belangrijkste initiatief is het tijdschrift "Dialoog".
3000. Archief van het International Comittee of Sexual Equality, later de werkgroep- buitenland van het C.O.C.
N.B. Het I.C.S.E. is een initiatief van het C.O.C., die de organisatie nagenoeg beheerst, maar het functioneert onafhankelijk.
4000. Gedeponeerde archieven van homosexuele studentenorganisaties en jongerengroepen.
5000. Gedeponeerde en verzamelde archivalia van particulieren.
Op deze viercijferige code volgt (indien mogelijk) de jaartal aanduiding, waarbij 64 is 1964, enz. en waarbij 64-65 betekent 1964-1965 (of gedeelten daarvan). In de uiteindelijke nummering zal iedere door een geheel eigen nummer ontvangen door (indien nodig) een volgnummer (1, 2 enz.) te geven indien er meer dozen per soort per jaar aanwezig zijn.
Registratuurplan archief C.O.C. 1945-1970
Code Archief
1000. Archief van het C.O.C.
1100. Landelijk algemeen.
1110. Archief van het hoofdbestuur en het dagelijks bestuur: algemeen.
1111. Archief van het hoofdbestuur en het dagelijks bestuur: notulen, met bijlagen.
1112. Archief van het hoofdbestuur en het dagelijks bestuur: briefwisseling.
1120. Archief van het centraal bureau of het verenigingskantoor: algemeen.
1121. Archief van het centraal bureau of het verenigingskantoor:briefwisseling.
1122. Archief van het centraal bureau of het verenigingskantoor: Aan- en afmeldingen van leden.
N.B. De overige delen van de ledenregistratie zijn vernietigd (statuair verplicht).
1123. Weekrapporten van het secretariaat.
1124. Weekrapporten van het secretariaat.: teruggekomen post.
1125. Personeel.
1130. Archief van de Albrechtstichting.
N.B. Deze stichting fungeerde als rechtspersoon van het C.O.C., omdat de vereniging zelf geen koninklijke goedkeuring kreeg. Feitelijk is dit het archief van de financiële beheerder.
1140. Archief van de Kleine Kring.
N.B. Deze kring, waarin vooral artiesten (onder wie G. van het Reve) zitting hadden, was een voorloper van de stichting Dialoog.
1150. Archief van redacties van tijdschriften: algemeen.
1151. Archief van het tijdschrift Levensrecht e.d.
1152. Archief van het tijdschrift Vriendschap.
1153. Archief van het tijdschrift De Schakel (tot 1965): in stencil.
1154. Archief van het tijdschrift 7 dagen C.O.C. e.d.
1155. Archief van het tijdschrift De Schakel (in krantvorm).
1156. Archief van het tijdschrift SEQ.
1157. Archief van het tijdschrift SIK.
1158. Archief van het tijdschrift SEC/SEK.
1159. Archieven van overige tijdschriften.
1160. Archivalia betreffende diverse losse publicaties van het C.O.C.
1170. Archieven van commissies en organisatoren van congressen, met jaarverslagen.
1180. "Stencilarchief".
1190. Dossiers, gevormd door het secretariaat: "algemeen".
1191. Affaire Robby D. Frey.
1192. Affaire uitkomen van een LP "1 op de 20".
1193. Optreden van een kommissie 40+ (homosexuelen op oudere leeftijd).
1220. Archivalia van afdelingen: Algemeen.
N.B. Dit zijn stukken, opgemaakt door besturen en organisaties van verschillende afdelingen in gezamelijk overleg.
1201. Archieven van afdelingen in de omgeving van Groningen.
1202. Archieven van afdelingen in de omgeving van Leeuwarden.
1203. Archieven van afdelingen in de omgeving van Assen.
1204. Archieven van afdelingen in de omgeving van Zwolle.
1205. Archieven van afdelingen in de omgeving van Enschede.
1206. Archieven van afdelingen in de omgeving van Deventer.
1207. Archieven van afdelingen in de omgeving van Arnhem.
1208. Archieven van afdelingen in de omgeving van Nijmegen.
1209. Archieven van afdelingen in de omgeving van Utrecht.
1210. Archieven van afdelingen in de omgeving van Hilversum.
1211. Archieven van afdelingen in de omgeving van Amsterdam.
1212. Archieven van afdelingen in de omgeving van Zaanstad.
1213. Archieven van afdelingen in de omgeving van Alkmaar.
1214. Archieven van afdelingen in de omgeving van Hoorn.
1215. Archieven van afdelingen in de omgeving van Haarlem.
1216. Archieven van afdelingen in de omgeving van Leiden.
1217. Archieven van afdelingen in de omgeving van Den Haag.
1218. Archieven van afdelingen in de omgeving van Delft.
1219. Archieven van afdelingen in de omgeving van Rotterdam.
1220. Archieven van afdelingen in de omgeving van Gouda.
1221. Archieven van afdelingen in de omgeving van Dordrecht.
1222. Archieven van afdelingen in de omgeving van Breda.
1223. Archieven van afdelingen in de omgeving van Middelburg.
1224. Archieven van afdelingen in de omgeving van Eindhoven.
1225. Archieven van afdelingen in de omgeving van Maastricht.
1280. Archieven van landelijke en plaatselijke contact- en overleg-organisaties.
1281. Archieven van de commissie Verenigingswerk.
1282. Archief van het orgaan "Provinciale Schakel".
1283. Afdelingprogramma's.
1290. Overige archivalia.
1300. Archieven van landelijke werkgroepen in onderling contact.
1301. Archief van de landelijke werkgroep Afdelingswerk.
1320. Archief van de landelijke werkgroep Dokumentatie.
1330. Archief van de landelijke werkgroep Financiën.
1340. Archief van de landelijke werkgroep Huwelijk en Homosexualiteit.
N.B. Hierin gedeponeerd: archivalia van de daaraan voorafgaande en onafhankelijk opererende kring Orpheus (betreft gehuwden, waarvan een of meer partners homosexueel blijken te zijn).
1350. Archief van de landelijke werkgroep Konsult.
1360. Archief van de landelijke werkgroep Publiciteit.
1370. Archief van de landelijke werkgroep Seringen (betreft homosexualiteit onder vrouwen).
1380. Archief van de landelijke werkgroep Voorlichting.
1390. Archief van overige landelijke werkgroepen.
1400. Dossiers, gevormd door het landelijk secretariaat volgens thema: rubriek algemeen.
1410. Rubriek Justitie.
1420. Rubriek Koninklijke Goedkeuring.
1430. Rubriek artikel 248 bis W.v.S.
1440. Rubriek Jubilea.
1450. Rubriek Onderzoek.
1490. Overige rubrieken.
1491. Dossier inzake een Bruna-proces.
2000. Archief van de stichting Dialoog: algemeen.
2100. Stukken betreffende de oprichting.
2200. Briefwisseling.
2300. Archieven van de secties in onderling contact.
2310. Archief van de sectie tijdschrift en redactie van het tijdschrift "Dialoog".
2320. Archief van de sectie introduktie.
2330. Archief van de sectie informatie.
2390. Archieven van overige secties.
2400. Archief van de redactie van "Dialoog".
2500. Archief van de redactie van het informatiebulletin.
2600. Archieven betreffende uitgaven van de Dialoogreeks.
2601. Uitgave Zwartboek.
2602. Uitgave Samenleven en niet trouwen.
2603. Uitgave Huwelijk en Homofilie.
2604. Uitgave Seringen.
2605. Uitgave De Naakte Waarheid.
2606. Uitgave Het Hoge Woord.
3000. Archieven van internationale contactgroepen: "buitenland algemeen".
3100. Archief van het International Comittee for Sexual Equality(I.C.S.E.)
3110. Verslagen van het I.C.S.E.
3120. Briefwisseling.
3130. Archief van de redactie van "Newsletter".
3140. Archieven betreffende uitgaven.
3142. Archieven betreffende Duitse uitgaven.
3200. Archief van de kommissie/werkgroep buitenland: algemeen.
3210. Briefwisseling van het C.O.C. met het buitenland.
3220. Briefwisseling van de kommissie/werkgroep Buitenland.
3221. Briefwisseling met België.
3222. Briefwisseling met Duitsland.
3300. Ingekomen buitenlandse uitgaven, algemeen.
3310. België.
3311. Ontmoeting.
3320. Duitsland.
3321. Der Weg.
3322. Him.
3329. diversen.
3330. Zwitserland.
3331. Der Kreis.
3340. Engeland.
3341. One.
3342. Gay News.
3350. Verenigde Staten.
3351. Mattachine.
3352. Ladder.
3360. Skandinavië
3370. Frankrijk.
3371. Arcadie.
3379. overige.
3380. Italië.
3381. Fuori.
3390. Overige landen.
4000. Archieven van contacten van Studenten en jongerenwerkgroepen (gedeponeerd).
4100. Archief van de Federatie van Studentenwerkgroepen voor Homosexualiteit.
4200. Archieven van plaatselijke groepen algemeen.
N.B. Te coderen als 1200.
4201. Archief van de Groningse Studentenwerkgroep Homosexualiteit.
4205. Archief van de Eindhovense Studentenwerkgroep Homosexualiteit.
4208. Archieven van de Nijmeegse Studentenwerkgroep Homosexualiteit en de Nijmeegse Jongerenwerkgroep Homosexualiteit.
4209. Archieven van het Homofiel Studentendispuut, de Utrechtse Studentenwerkgroep Homosexualiteit en de jongerensociëteit PANN.
4211. Archieven van de Amsterdamse Studentenwerkgroep Homosexualiteit, de Amsterdamse Jongerenactiegroep Homosexualiteit en de sociëteit ZOOS.
4216. Archief van de Leidse Studentenwerkgroep Homosexualiteit.
4217. Archief van de Haagse Interactiegroep Homosexuelen.
4218. Archief van de Delftse Werkgroep Homosexuelen.
4219. Archief van de club "Apollo" (Rotterdam).
4222. Archief van de Tilburgse studentenwerkgroep Homosexuelen (code: Breda!).
4224. Archief van de Eindhovense studentenwerkgroep Homosexuelen.
4225. Archief van de Maastrichtse studentenwerkgroep Homosexuelen.
4290. Overige archieven.
4291. Archief van de propagandist Hille.
5000. Verzamelde archivalia en gedeponeerde privéverzamelingen.
5100. Archivalia betreffende het Wetenschappelijk Humanitair Komité (uitgaande brieven van jhr. Schorer). Het eigenlijke archiefbestand is in 1940 uit vrees voor de bezetter vernietigd.
5200. Persoonlijke collecties.
5201. Collectie Premsela. (lange tijd algemeen voorzitter C.O.C.).
5202. Collectie Engelschman.
5203. Collectie Van Leeuwen (oprichter C.O.C., totaalomvang ca. 2 m').
5204. Collectie Posthuma.
5205. Collectie Boesen.
2506. Collectie Tonny Dane (betreft vrouwencontact).
5207. Collectie Albers.
5208. Collectie Van Bekkum.
5209. Collectie Van Vloten.
5300. Ingekomen publicaties van anderen.
5301. Ingekomen exemplaren van "Verstandig Ouderschap" (N.V.S.H.).

Aanwijzingen voor de gebruiker

Openbaarheidsbeperkingen
Volledig beperkt openbaar (B). Raadpleging van stukken jonger dan 70 jaar na toestemming van het bestuur van het COC.
Beperkingen aan het gebruik
Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.
Materiële beperkingen
Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.
Aanvraaginstructie
Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:
  1. Creëer een account of log in.
  2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
  3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.
Citeerinstructie
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Cultuur- en Ontspannings Centrum (COC), nummer toegang 2.19.038, inventarisnummer ...
VERKORT:
NL-HaNA, COC, 2.19.038, inv.nr. ...

Verwant materiaal

Beschikbaarheid van kopieën
Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar
Afgescheiden archiefmateriaal
Archief van COC Nederland en enkele aldaar gedeponeerde archieven zijn nu in beheer van het Internationaal Homo/Lesbisch Informatiecentrum en Archief (IHLIA). Zij zijn door het IHLIA overgebracht naar het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis. Zie voor nadere beschrijvingen het digitale archievenoverzicht .
Verwante archieven
Archief van de COC-afdeling Amsterdam, gemeentearchief Amsterdam.
CodeArchiefCodeArchief

Archiefbestanddelen