Terug naar zoekresultaten

2.19.288 Inventaris van het archief van het Nederlandse Rode Kruis - Informatiebureau: Persoonsdossiers Europees

Het archief bevat correspondentie over en onderzoeken naar het lot van personen.
Download inventaris als PDFDownload inventaris als XML

Bekijk de zoekhulp bij dit archief

Voer een zoekterm in
VorigeVolgende

Beschrijving

ArchiefBeschrijving van het archiefArchiefvormingInhoud en structuur van het archiefAanwijzingen voor de gebruikerVerwant materiaal

Archief

Titel

2.19.288
Inventaris van het archief van het Nederlandse Rode Kruis - Informatiebureau: Persoonsdossiers Europees

Auteur

Het Nederlandse Rode Kruis en Nationaal Archief

Versie

16-11-2023

Copyright

Nationaal Archief, Den Haag
(c) 2019 cc0

Beschrijving van het archief

Naam archiefblok

Het Nederlandse Rode Kruis - Informatiebureau: Persoonsdossiers
Ned. Rode Kruis - Informatiebureau: Persoonsdossiers

Periodisering

oudste stuk - jongste stuk: 1945-2018

Archiefbloknummer

I28541

Omvang

186029 inventarisnummer(s); 667,20 meter

Taal van het archiefmateriaal

Het merendeel der stukken is in het,en.
Nederlands
Engels
Duits

Soort archiefmateriaal

Normale geschreven, getypte en gedrukte documenten, geen bijzondere handschriften.

Archiefdienst

Nationaal Archief

Locatie

Den Haag

Archiefvormers

(1998-2018) Het Nederlandse Rode Kruis (NRK) / Informatiebureau, 1914-1998 Het Nederlandse Rode Kruis (NRK) / Oorlogsnazorg

Samenvatting van de inhoud van het archief

Het archief bevat correspondentie over en onderzoeken naar het lot van personen.

Archiefvorming

Geschiedenis van de archiefvormer
Informatiebureau van het Nederlandse Rode Kruis
De vereniging Nederlandse Rode Kruis (NRK) is in 1867 opgericht met als doelstelling:
"In tijd van oorlog, het lot van den gekwetsten en zieken krijgsman door persoonlijke diensten en stoffelijke hulpmiddelen te helpen verzachten, ook dan, wanneer hare hulp wordt gevraagd door oorlogvoerende natiën, terwijl Nederland in den oorlog niet betrokken is; In tijd van vrede, zich uitsluitend tot die taak voor te bereiden, om daarvoor steeds gereed te zijn."
In 1909 krijgt het NRK bij Koninklijk Besluit de aanvullende opdracht om bij mobilisatie een informatiebureau voor zieken en gewonden in te richten.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog voert het Informatiebureau (hierna: IB) voor de eerste keer de werkzaamheden van deze oorlogstaak uit. Primair bestaat de taak uit het inwinnen en uitwisselen van informatie over militairen, krijgsgevangenen en geïnterneerden. Daarnaast levert het IB hulppakketten aan krijgsgevangenen en sociale zorg aan hun verwanten.
Het takenpakket van het IB groeit in de loop der jaren en dat is aanleiding om in 1936 het IB in vier afdelingen te verdelen ( Verslag van het Nederlandse Roode Kruis gedurende de periode augustus 1939 december 1940 ) :
  • Afdeling I: Belast met aangelegenheden omtrent Nederlandse militairen;
  • Afdeling II: Belast met aangelegenheden omtrent militairen van vreemde nationaliteit;
  • Afdeling III: de Gravendienst, onder andere belast met de identificatie van onbekende gesneuvelden;
  • Afdeling IV: Belast met het zenden van pakketten aan krijgsgevangenen, geïnterneerde burgers en gijzelaars.
Daarnaast heeft het IB een algemeen secretariaat en een staf voor de financiële administratie. Vanwege de groeiende internationale spanningen stelt het NRK het IB op 29 augustus 1939 opnieuw in werking. Na het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog nemen de werkzaamheden van het IB explosief toe. Het IB richt zich op militairen maar er blijkt ook behoefte aan informatie over burgers. In juni 1940 richt het IB daarom het Correspondentiebureau en de Inlichtingendienst voor Burgers op ( Het correspondentiebureau probeerde contact tussen burgers in Nederland en burgers in het buitenland mogelijk te maken. Het Inlichtingenbureau behandelde vragen betreffende Nederlandsche vluchtelingen, Nederlanders in het buitenland en opvarenden van Nederlandse koopvaardijschepen. ) . Deze diensten staan los van het IB maar zijn er wel nauw mee verbonden. Tijdens de oorlog blijken er toch nog groepen geïnterneerden en gevangen te zijn die niet voorkomen in de instructie van het IB. Daarom richt het IB in mei 1943 de Afdeling V op. Deze afdeling gaat zich bezighouden met bijzondere aangelegenheden, zoals het verstrekken van inlichtingen over personen in gevangenissen ( Het Nederlandse Rode Kruis (1867-1967) door G.M. Verspyck. ) . Na de oorlog stelt het IB nieuwe afdelingen in om de informatiestromen beter te kunnen verwerken ( Het informatiebureau van het Nederlandsche Roode Kruis; Verslag van over zijn werkzaamheden van 1939 tot en met 1947 door J. van de Vosse. ) :
  • Afdeling A: Belast met aangelegenheden betreffende Nederlandse militairen (inclusief Nederlanders in geallieerde dienst);
  • Afdeling B: Belast met aangelegenheden betreffende vreemde militairen (inclusief Nederlanders in Duitse dienst);
  • Afdeling C: Belast met aangelegenheden betreffende Nederlandse burgers;
  • Afdeling D: Belast met aangelegenheden betreffende vreemde burgers;
  • Afdeling Gravendienst: Belast met de registratie van oorlogsgraven.
Na de capitulatie van Japan houdt Afdeling A zich bijna alleen nog maar bezig met de Nederlandse militairen in en rond Nederlands-Indië. Het blijkt ook praktischer alle zaken met betrekking Nederlands-Indië door dezelfde afdeling uit te laten voeren. Dit wordt voortaan gedaan door Afdeling A. De nog lopende zaken over Nederlandse militairen in Europa worden door afdeling A overgedragen aan Afdeling C. Eind 1945 worden ook de taken van Afdeling D bij Afdeling C gevoegd.
In de eerste jaren na de oorlog bestaat de taak van het IB voornamelijk uit het vaststellen van het lot van weggevoerde personen. Op 12 september 1945 wijst het NRK het IB dan ook aan als National Tracing Bureau. Ook andere instanties houden zich met opsporing bezig wat het opsporingswerk niet ten goede komt. In 1946 besluit de regering daarom de opsporingstaak te centraliseren bij het IB. De werkarchieven van de andere instanties worden naar het IB overgebracht
( Luijters, G., Schutz, R. en Jongman, M. (2017). De Deportaties uit Nederland 1940-1945. Portretten uit de archieven. ) . Het IB neemt lange tijd een zelfstandige plaats in binnen het Nederlandse Rode Kruis. Het heeft een eigen directeur en wordt tot het voorjaar van 1946 gefinancierd door het Ministerie van Oorlog. Hierna neemt het Ministerie van Sociale Zaken de financiering (deels) over. Dit zorgt er voor dat het IB een nieuwe indeling krijgt ( Het informatiebureau van het Nederlandsche Roode Kruis; Verslag van over zijn werkzaamheden van 1939 tot en met 1947 door J. van de Vosse. ) :
  • Afdeling A: Belast met alle werkzaamheden betreffende Nederlandse militairen en burgers in Indië en het verre Oosten;
  • Afdeling B: Belast met alle aangelegenheden betreffende Nederlanders in Duitse dienst en buitenlandse militairen (zogenaamde vreemde militairen);
  • Afdeling C: Belast met de aanleg van een Centrale Europese Cartotheek, het beheer van de documentatie en het archief en zaken die niet onder één van de andere afdelingen vallen zoals het opsporen van kinderen;
  • Afdeling E: Belast met alle aangelegenheden betreffende vermiste ex-politieke gevangenen;
  • Afdeling Gravendienst: Belast met de registratie van oorlogsgraven;
  • Afdeling H: Belast met alle aangelegenheden betreffende gedwongen en vrijwillig tewerkgestelde arbeiders;
  • Afdeling J: Belast met aangelegenheden betreffende Joden.
 Eind jaren veertig neemt de hoeveelheid werkzaamheden van het IB af. Diverse afdelingen worden daarom opgeheven ( Het informatiebureau van het Nederlandsche Roode Kruis; Verslag van over zijn werkzaamheden van 1948 tot en met 1953 door J. van de Vosse ) . Het IB blijft wel particulieren voorzien van informatie over oorlogsgetroffenen in Europa en Indonesië. Ook de gravendienst blijft actief. Vanaf de jaren ’60 wordt steeds vaker onderzoek gedaan voor de verificatie van uitkeringsaanvragen van oorlogsgetroffenen wat leidt tot de vorming van een aparte sectie voor verificatieonderzoek. Om een betere groepering van de werkzaamheden te krijgen voert het NRK in 1981 een grotere herindeling van de taken door ( Jaarverslag van het Informatiebureau 1981 ) :
  • Archief / documentatie / Oorlogsinformatie
  • Opsporingen / algemene informatie
  • Rampeninformatie binnenland / verbindingen
 In de jaren die volgen vinden er nog meermaals (kleine) herindelingen plaats. Halverwege de jaren negentig zet het NRK een grote reorganisatie in. Voor de afhandeling van aanvragen met betrekking tot de periode rond de Tweede Wereldoorlog en Nederlands-Indië richt het NRK een aparte afdeling in: Oorlogsnazorg. Het Informatiebureau wordt hiermee opgeheven.
In 2014 wijzigt het NRK de naam van Oorlogsnazorg in Oorlogsarchief en brengt het de taak over naar de afdeling Opsporing en Ondersteuning ( Jaarverslag van het Nederlandsche Rode Kruis 2014 ) .
Geschiedenis van het archiefbeheer
De persoonsdossiers zijn ontstaan uit de werkzaamheden van het Nederlandse Rode Kruis - Informatiebureau. Er zijn verschillende stadia in het aanleggen van een dossier te herkennen. Bij een eerste aanvraag werd een dossier aangelegd; aan een reeds bestaand dossier is tot 2018 alle correspondentie toegevoegd. De eerste aanvraag was meestal gelijk na de oorlog wanneer de familie vroeg naar het lot van een vermist persoon. Er werd onderzoek ingesteld, meestal in Duitsland, maar ook bij getuigen in Nederland. In tweede instantie, vanaf 1948, werden er dossiers aangelegd omdat verwanten en notarissen overlijdensverklaringen nodig hadden waarin de plaats en tijd van overlijden vastgesteld werd. Dit was nodig om juridische aspecten aftewikkelen.
Vanaf de jaren zeventig worden dossiers aangelegd omdat een oorlogsgetroffene een uitkering in het kader van de Wet uitkeringen vervolgingsslachtoffers (de Wuv) of de Wet Uitkeringen Burger-Oorlogsgetroffenen (de WUBO) bij de Sociale Verzekeringsbank (SVB) aanvroeg. Tot aan de overdracht in 2018 werden nog steeds dossiers gevormd. Dit gebeurde veelal omdat nabestaanden wilden weten wat er precies met familieleden is gebeurd. De meeste dossiers zijn aangelegd door Afdeling C; vandaar dat de dossiers in oude verslagen ook wel de C-dossiers worden genoemd. De dossiers zijn via de Centrale Europese Cartotheek (CEC 2.19.287) toegankelijk. Na het opheffen van een andere afdeling werd de betreffende cartotheek in de centrale cartotheek ingevoegd en de dossiers overgebracht naar de afdeling C. In sommige gevallen werden de dossiers separaat gehouden (bijvoorbeeld Afdeling D; Vreemde burgers, thans collectie 2.19.290). In andere gevallen werden de dossiers uit de oorspronkelijke reeks gehaald, omgenummerd en opgenomen in Europese persoons dossiers. (bijvoorbeeld Afdeling B; Vreemde militairen, thans 2.19.289).
De verwerving van het archief
Het archief in 2018 door Het Nederlandse Rode Kruis overgedragen aan het Nationaal Archief.

Inhoud en structuur van het archief

Inhoud
De inhoud van de persoonsdossiers is zeer divers; in het algemeen kan men stellen dat het de administratie en correspondentie betreft omtrent het bepalen van het lot van Nederlanders in Europa. Van latere datum zijn de (algemene) vragen omtrent het oorlogsverleden van een familielid / persoon. De dossiers betreffen zowel overlevenden als overledenen:
  1. Joden in onderduik en zij die naar de concentratiekampen zijn afgevoerd
  2. Politiekgevangenen en verzetsstrijders die naar gevangenissen de concentratiekampen zijn afgevoerd
  3. Tewerkgestelden en dwangarbeiders in Duitsland
  4. Nederlandse Militairen (mei 1940 & krijgsgevangenschap 1943-1945)
  5. Nederlanders in Duitse dienst
  6. Slachtoffers van fusillades en oorlogsgeweld
  7. Vermisten
  8. Overige
Doorgaans is er een ‘zoekbrief’ waarop de stappen zijn aangemerkt die bij een onderzoek zijn doorlopen. Daarnaast bevatten de persoonsdossiers ook fotokopieën van lijsten en kaarten uit andere collecties van het NRK-IB ter bevestiging van een onderzoek. Zie hiervoor de verwante archieven.
Selectie en vernietiging
De stukken afkomstig van de Sociale Verzekeringsbank (SVB) en zijn taakvoorgangers welke verkregen zijn voor het uitvoeren van verificatieonderzoek, zijn vernietigd. De originelen van deze stukken liggen nog bij de SVB en zijn daar te raadplegen. Zie ook de Verantwoording van de bewerking.
Aanvullingen
Er worden geen aanvullingen verwacht
Verantwoording van de bewerking
De persoonsdossiers bevatte bij binnenkomst bij het Nationaal Archief, naast het materiaal dat het Rode Kruis verzameld heeft, ook correspondentie met particulieren die een aanvraag bij het Rode Kruis hebben ingediend en stukken afkomstig van de Sociale Verzekeringsbank en taakvoorgangers.
Laatst genoemde stukken zijn bij de bewerking van het archief vernietigd. Zij zijn verkregen voor het uitvoeren van verificatieonderzoek en mogen gezien de huidige privacywetgeving hierdoor niet bewaard worden. De stukken zijn wel raadpleegbaar bij de SVB. Verder is ervoor gekozen om de particuliere correspondentie vanaf 2005 af te scheiden. Deze afgescheiden dossiers behouden het inventarisnummer van het origineel met de toevoeging van een A, verder krijgen ze een beperking op de openbaarheid in verband met de bescherming van de persoonlijke levenssfeer van (mogelijk) nog levende personen. Door dit recentere en daardoor beperkte materiaal af te scheiden kunnen de hoofddossiers eerder openbaar gemaakt worden. Het afgescheiden materiaal zal na het vervallen van de beperking weer worden toegevoegd aan de hoofddossiers.
Ordening van het archief

Aanwijzingen voor de gebruiker

Openbaarheidsbeperkingen
Deels openbaar, deels beperkt openbaar (B). Het persoonsdossier van Anne Frank (in.vnr. 101677) is vervroegd openbaar gemaakt (oktober 2023)
Beperkingen aan het gebruik
Reproductie van bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.
Materiële beperkingen
Het archief kent beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.
Andere toegang
Voor dit archief is geen andere toegang beschikbaar.
Aanvraaginstructie
Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:
  1. Creëer een account of log in.
  2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
  3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.
Citeerinstructie
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Het Nederlandse Rode Kruis - Informatiebureau: Persoonsdossiers, nummer toegang 2.19.288, inventarisnummer ...
VERKORT:
NL-HaNA, Ned. Rode Kruis - Informatiebureau: Persoonsdossiers, 2.19.288, inv.nr. ...

Verwant materiaal

Beschikbaarheid van kopieën
Afgescheiden archiefmateriaal
Bij de bewerking is ervoor gekozen om de particuliere correspondentie vanaf 2005, met betrekking tot het aanvragen van informatie, af te scheiden. In de toekomst word de afgescheiden correspondentie, nadat de beperking op de openbaarheid is vervallen, weer toegevoegd. Zie voor meer informatie de Verantwoording van de bewerking.
Verwante archieven
Toegang 2.08.46 Inventaris van het archief Centraal Afwikkelingsbureau Duitse Schade Uitkeringen (CADSU) (archiefinventaris 2.08.46)
Toegang 2.09.16 Inventaris van het archief van het Nederlandse Beheersinstituut (archiefinventaris 2.09.16)
Toegang 2.09.34.01 Inventaris van het archief van de Commissie tot het doen van Aangifte van Overlijden van Vermisten (archiefinventaris 2.09.34.01)
Toegang 2.19.255 Plaatsingslijst persoonsdossiers Oorlogsgravenstichting (archiefinventaris 2.09.255)
​Toegang 2.19.287 Inventaris van het archief van het Nederlandse Rode Kruis - Informatiebureau: Centrale Europese Cartotheek (CEC) (archiefinventaris 2.19.287)
Toegang 2.19.296 Inventaris van het archief van het Nederlandse Rode Kruis - Collectie Westerbork (archiefinventaris 2.19.296)
Toegang 2.19.297 Inventaris van het archief van het Nederlandse Rode Kruis - Displaced Persons Cartotheek (DP) (archiefinventaris 2.19.297)
Toegang 2.19.299 Inventaris van het archief van het Nederlandse Rode Kruis - Nederlanders in Sovjet Zone of krijgsgevangenschap (archiefinventaris 2.19.299)
Toegang 2.19.301 Inventaris van het archief van het Nederlandse Rode Kruis - Tewerkgestelden ITS Cartotheek (archiefinventaris 2.19.301)
Toegang 2.19.304 Inventaris van het archief van het Nederlandse Rode Kruis - Opgave Representanten (OR) formulieren (archiefinventaris 2.19.304)
Toegang 2.19.310 Inventaris van het archief van het Nederlandse Rode Kruis - Centrale Documentatie (CD) (archiefinventaris 2.19.310)
Toegang 2.19.313 Inventaris van het archief van het Nederlandse Rode Kruis - Afwikkelingsbureau Concentratiekampen (ABC) Cartotheek (archiefinventaris 2.19.313)
Toegang 2.19.315 Inventaris van het archief van het Nederlandse Rode Kruis - Kamp Amersfoort (archiefinventaris 2.19.315)
Toegang 2.19.316 Inventaris van het archief van het Nederlandse Rode Kruis - Gravendienst (archiefinventaris 2.19.316)
Toegang 2.19.321 Inventaris van het archief van het Nederlandse Rode Kruis - Kampen en Gevangenissen (archiefinventaris 2.19.321)
Toegang 2.19.325 Inventaris van het archief van het Nederlandse Rode Kruis - Centraal Afwikkelingsbureau Duitse Schadeuitkerkingen [CADSU] (archiefinventaris 2.19.325)
Publicaties Vosse, J. van de, Het Informatiebureau van het Nederlandsche Roode Kruis. Verslag over zijn werkzaamheden van 1939-1947 , Den Haag, 1948
​ Vosse, J. van de, Het Informatiebureau van het Nederlandsche Roode Kruis. Verslag over zijn werkzaamheden van 1948-1953 , Den Haag, 1953

Archiefbestanddelen