Terug naar zoekresultaten

3.01.26 Inventaris van het archief van de Raadpensionaris van Holland mr. Laurens Pieter van de Spiegel, 1787-1795

Voer een zoekterm in
VorigeVolgende

Archief

Titel

3.01.26
Inventaris van het archief van de Raadpensionaris van Holland mr. Laurens Pieter van de Spiegel, 1787-1795

Auteur

J.H. Hingman, J.E. Heeres

Versie

02-06-2022

Copyright

Nationaal Archief, Den Haag
1895 cc0

Beschrijving van het archief

Naam archiefblok

Laurens Pieter van de Spiegel [levensjaren 1737-1800]
Raadpensionaris Van de Spiegel

Periodisering

archiefvorming: 1787-1795
oudste stuk - jongste stuk: 1602-1801

Archiefbloknummer

3547

Omvang

; 718 inventarisnummer(s) 17,70 meter

Taal van het archiefmateriaal

Het merendeel der stukken is in het. Een klein gedeelte is gesteld in het,en.
Nederlands
Engels
Frans
Duits

Soort archiefmateriaal

Normaal geschreven, getypte en gedrukte documenten, geen bijzondere handschriften.

Archiefdienst

Nationaal Archief

Locatie

Den Haag

Archiefvormers

Spiegel, Laurens Pieter van de

Samenvatting van de inhoud van het archief

Het archief-Van de Spiegel bevat een enorme collectie door de raadpensionaris zelf verzamelde bescheiden uit (voornamelijk) zijn publieke, politieke leven als secretaris en raadpensionaris van Zeeland en later van Holland, gedurende de Patriottentijd en de Restauratie. Opgenomen zijn op kleinere schaal eveneens stukken uit de periode van voor en na de Patriottentijd. In de correspondentie, rapporten en stukken gaat het over binnenlandse en buitenlandse aangelegenheden van financiële, juridische, economische, militaire en politieke aard. Het stadhouderlijk huis van Oranje neemt daarin een belangrijke plaats in, maar ook de verhouding met buitenlandse mogendheden. Van de Spiegel verzamelde en bewaarde, behalve stukken van familieleden, ook veel documenten betreffende de Unie van Utrecht, waarvan hij een geschiedenis had willen schrijven.

Archiefvorming

Geschiedenis van de archiefvormer
Biografische aantekeningen over Laurens Pieter van de Spiegel (1736-1800) (1787-1795 raadpensionaris van Holland).
Datum Gebeurtenis
19-1-1736 geboren te Middelburg
7-5-1800 overleden te Lingen
1759 secretaris van Goes
1768 raad en burgemeester van Goes
1780 secretaris van de Staten van Zeeland
1785 raadpensionaris van Zeeland
6-12-1787 raadpensionaris van Holland
1795 uit zijn ambten ontzet
10-2-1796-20-12-1798 in gevangenschap te Woerden
1799 uitgeweken naar Lingen alwaar in 1800 overleden
Zijn ambtelijke loopbaan begon hij in 1756 als secretaris der stad Goes, alwaar hij tevens als advocaat werkzaam was en spoedig raad en burgemeester werd. Als lid der stedelijke regeering verkreeg hij in 1759 zitting in de vergadering van de Staten van Zeeland en had hij zich dientengevolge ook met Generaliteitszaken te bemoeien, vooral nadat hij buitengewoon gedeputeerde tot de Staten-Generaal geworden was. Toen hij in 1780 secretaris van de Staten van Zeeland werd, verloor hij wel het recht om in de vergaderingen van dat college mede te stemmen, maar nam zijn invloed op de behandeling van 's Lands zaken meer toe dan af. Hij was het, die de Staten van Zeeland aandreef om in 1784 aan de andere provinciën voor te stellen eene kleine buitengewone vergadering in den geest van die van 1716 en 1717 te houden ten einde over eene hervorming in de regeling der Generaliteitszaken te beraadslagen. Die voorslag werd wel niet aangenomen, maar bewoog de Staten Generaal toch op 4 Mei 1785 twee commissies in het leven te roepen, de eene voor de quotes en de andere voor het defensiewezen, in welke beide van de Spiegel wegens Zeeland werd benoemd en ook later namens Holland zitting had. Hij behoorde tot de leden, die met den grootsten ijver hunne gewichtige taak vervulden. Zijne verdiensten vielen zoodanig in het oog, dat hij op 22 April 1785 tot Raadpensionaris van Zeeland aangesteld werd. Daar hij zich op politiek gebied deed kennen als gezind om hervormingen in te voeren met behoud van de toenmalige constitutie en onder erkenning van de rechten van het stadhouderschap, viel de aandacht op hem in weerwil van zijne Zeeuwsche afkomst, toen de staatkundige verandering van 1787 het langer aanblijven van den Raadpensionaris van Holland Mr. Pieter van Bleiswijck onmogelijk had gemaakt. Op het laatst van dat jaar volgde hij dezen op, waardoor hij de eerste Staatsminister werd niet alleen van Holland maar feitelijk ook van de Republiek. In 1792, toen zijne eerste commissie afliep, in dat ambt gecontinueerd, bleef hij in functie, tot dat de Staatsomwenteling van 1795 daaraan een einde maakte.
Bekend is het, hoe de politieke omstandigheden hem noodzaakten in Augustus 1799 naar Duitschland te wijken, alwaar hij zich te Lingen vestigde, terwijl zijne familie hier te lande achter bleef. Zijn lichaam was echter door al hetgeen hij had doorgestaan uitgeput. Hij overleed op 7 Mei 1800.
Voor verdere levensbijzonderheden alsmede voor de verhandelingen en geschriften van Van de Spiegel zie het levensbericht van P.J. Blok, genoemd in de Bijlage nr. 11.
Bovenstaande aantekeningen over het archief van Laurens Pieter van de Spiegel zijn ontleend aan een oorspronkelijk getypt en handmatig aangevuld exemplaar, dat volgens een aantekening van B. van 't Hoff op 14 juni 1948 in viervoud bestond; de Bijlage maakte hier ook deel van uit.
Geschiedenis van het archiefbeheer
Het archief van Van de Spiegel wordt terecht door een onzer moderne geschiedschrijvers ( H.T. Colenbrander. ) een der gewichtigste aanwinsten genoemd, welke het Rijksarchief ooit ontvangen heeft, Het in het Rijksarchief berustend archief is beschreven in een door Hingman samengestelde inventaris, gedrukt in Verslagen omtrent 's Rijks oude archieven over 1895, p. 99-192 (overdruk gepagineerd p. 1-95). In het voorliggende pandexemplaar van de 3de afdeling zijn vele aanvullingen en verbeteringen bijgeschreven. Voor oude inventarissen en beschrijvingen zie inv.no's 670-673.
Helaas is Van de Spiegels archief niet ongeschonden bewaard gebleven. In inv. no. 670 (van 17 Januari 1799) heeft Van de Spiegel genoteerd: "N.B. Alle mijne binnenlandsche ontvangen brieven, alsmede de secreete intelligentien zijn verbrandt, gelijk ook een groote menigte papieren, waarbij andere personen gemengd waren; alleenlijk heb ik gemeend te moeten conserveeren de correspondentie van de ministers buiten 's Lands".
Blijkens eene aanteekening van zijne hand van 1799 heeft hij zijne binnenlandsche ontvangen brieven, alsmede de secreete intelligentiën evenals eene groote menigte papieren, waarbij andere personen betrokken waren, verbrand. Evenmin treft men in het archief aan, de copiën van zijne uitgaande brieven aan Nederlandsche gezanten van 1793 en 1794, die, zooals later blijken zal, gedurende zijne gevangenschap hem afhandig gemaakt zijn, welk gemis echter door de later verschenen uitgave daarvan vergoed wordt. Vrij wat talrijker dan de stukken van het Raadpensionaris-archief zijn de andere geschreven en gedrukte documenten van allerlei aard, die van de Spiegel gedurende zijn ganschen levensloop verzameld heeft. Daartoe behooren niet alleen de zoodanige, welke hem gediend hebben bij de uitoefening van zijne verschillende ambtelijke functiën, maar ook die, welke op zijne studiën betrekking hebben en hem doen kennen als geleerde, als geschiedkundige en als belangstellende in alle vakken van wetenschappelijke kennis, die met de kunst van regeeren samen hangen. Zijne aanteekeningen en excerpten, op die laatste onderwerpen betrekking hebbende, dagteekenen meest van zijne jeugd en zijn over het algemeen niet zeer belangrijk, hetgeen ook geldt van de aanteekeningen. waarmede hij later zijne gedrukte verhandelingen vermeerderd heeft. Het merkwaardigst zijn zeer zeker de bouwstoffen, die hij voor de geschiedenis van het ontstaan der Unie van Utrecht bijeengebracht heeft. Zooals bekend is, had van de Spiegel zich ten doel gesteld die geschiedenis te beschrijven en zich daarop voorbereid door in 1778 de "Ontwerpen van de Unie van Utrecht benevens een lijst van ongedrukte stukken tot de historie van dezelfde Unie betrekkelijk" in het licht te geven, waarbij zich in 1780 aansloot een "Bundel van onuitgegeeven stukken". Door zijne benoeming tot secretaris van de Staten van Zeeland in hetzelfde jaar werd hij echter verhinderd met dien arbeid voort te gaan, zoodat hij de zorg voor de uitgave van het tweede deel van dien "Bundel" aan Jacobus Ermerins moest overlaten. In zijne collectie heeft van de Spiegel bijeengebracht wat op zijn plan betrekking had onder den titel van "Collectanea raakende de Historie der Unie van Utrecht en de eerste tijden van de Republiek. verzameld sedert 1778 tot 1781, wanneer dit werk is blijven steeken." Men vindt daarin de aanteekeningen, met behulp waarvan hij de geschiedenis der Unie hoopte samen te stellen, het eerste "hoofddeel" van dat werk en een aantal afschriften, die hij heeft laten maken, waaronder vele naar Zeeuwsche archiefstukken. Ook zijn hierbij eenige gelijktijdige copieën en origineelen gevoegd, waaronder onbekende en belangrijke. De meeste van die afschriften zijn niet in den "Bundel" afgedrukt, omdat zij te laat in zijne handen kwamen of niet goed in het bestek van dat werk pasten.
Van de Spiegel heeft zelf de hem toekomende bescheiden geordend. Met de hem eigen nauwkeurigheid heeft hij de geschreven en gedrukte stukken onder tal van rubrieken verdeeld en in omslagen gelegd, wier opschriften hij op twee inventarissen overbracht. Eene streng systematische indeeling heeft hij daarbij niet gevolgd. Op de eene, meer uitvoerige lijst treft men vooral de stukken aan, die hem bij de behandeling van zaken gediend hebben en later als retroacta bewaard bleven, terwijl de andere lijst voornamelijk van aanteekeningen, verhandelingen en andere geschriften van historischen of wetenschappelijken aard melding maakt. Voor beide collecties te zamen legde hij bovendien een repertorium aan, dat alle in de rubrieken vermelde onderwerpen in alphabetische volgorde aanduidt. Met dien arbeid kwam hij in 1793 gereed. Van die twee verzamelingen had hij de stukken uitgesloten, die hij voornamelijk in zijne betrekking van Raadpensionaris van Holland opgesteld en ontvangen had. Men kan het geheel dier laatste stukken als zijn Raadpensionaris-archief beschouwen. Evenwel ook hier is hij niet geheel stelselmatig te werk gegaan, daar hij in die verzameling niet uitsluitend stukken heeft opgenomen, die men naar onze tegenwoordige opvatting als officieel zou beschouwen. Tot haar heeft hij zijne politieke briefwisseling in een zeer uitgebreiden zin gebracht, dus ook particuliere brieven over politieke zaken, waaronder ook die, welke hij geschreven en ontvangen had, voor dat hij het Raadpensionarisambt aanvaard had. Bovendien voegde hij daaraan allerlei aanteekeningen en memories toe, waarin hij zijn politiek beleid heeft uiteengezet en verdedigd. Van deze derde verzameling heeft hij zelf in Januari 1799 eene zeer summiere lijst vervaardigd. Deze collectie is later, denkelijk na zijn dood, op nieuw geordend geworden.
Tijdens de Staatsomwenteling begreep van de Spiegel zijn ontslag te moeten vragen. Daar de Staten van Holland toen niet meer bijeen kwamen, was hij echter niet meer in de gelegenheid om het daartoe opgestelde adres bij hen in te dienen, zoodat hij den loop der gebeurtenissen moest afwachten. Inmiddels hadden de Provisioneele Repraesentanten van het Volk van Holland het bestuur aanvaard. Op 28 Januari 1795 besloten zij den "feitelijken" Raadpensionaris en Grootzegelbewaarder te ontslaan en van hem het grootzegel en alle charters en papieren, tot zijn ambt betrekkelijk of den Lande toebehoorende, af te vorderen. Eene daartoe benoemde commissie begaf zich naar zijn huis, nam daar twee van de drie groote zegels over, daar het derde in het comptoir van den Raadpensionaris berustte, en stelde zich ook in het bezit van eenige papieren, die als Landseigendom door van de Spiegel waren aangewezen en vermoedelijk de "weinige 's Landspapieren van loopende zaaken" waren, die hij reeds in zijn concept-adres aan de Staten opgenoemd had. In verband met de maatregelen, die er nu tegen de vroegere regenten genomen werden, ontving het Committé van Algemeen Welzijn op 4 Februari last om aan van de Spiegel huisarrest op te leggen en zijne papieren te verzegelen. Toen hij de rechtmatigheid van het laatste betwistte, liet men hem naar de Kastellanij van den Hove overbrengen en ging men vervolgens tot die verzegeling over. Op 25 Februari benoemde het Committé twee commissies,. waarvan de eene de overgenomene en de andere de in het woonhuis van van de Spiegel aanwezige papieren moest inventariseeren. Dit werk werd in den loop van eene maand volbracht, want op 27 Maart stelde het Committé het schriftelijk rapport daarvan op onder bijvoeging van de gemaakte inventarissen. Met die inventariseering had men geen ander doel dan een nader onderzoek van de papieren voor te bereiden. Dit laatste werd op 19 April door Provisioneele Repraesentanten aan eene daartoe benoemde commissie opgedragen. Deze hield zich daarmede bezig in eene kamer naast de Finantie van Holland, waarin de overgenomene papieren berustten en waarbeen zij sommige stukken uit het woonhuis van van de Spiegel tijdelijk liet overbrengen. De commissie begreep vooral te moeten nagaan, of or termen waren om hem op grond van zijn gedrag en regeeringsbeleid in staat van beschuldiging te stellen. Dit werd haar bovendien op 5 Augustus uitdrukkelijk bevolen en ingescherpt, toen Provisioneele Repraesentanten haar uitnoodigden om ten spoedigste rapport te doen. In weerwil van die aanmaning kwam zij eerst op 14 October gereed. Het verslag, dat zij toen indiende, was wel zeer uitvoerig en breedsprakig, maar bevatte niets anders dan algemeenheden. Op de haar gestelde vraag bleef zij het eigenlijke antwoord schuldig. In overeenstemming met haar voorstel besloten Provisioneele Repraesentanten de verdere behandeling van de zaak aan een daartoe aan te wijzen fiscaal op te dragen en van de Spiegel, die inmiddels van de Kastellanij naar het Huis ten Bosch was verplaatst. naar de Voorpoort over te brengen. Tot fiscaal werd prof. Valckenaer aangesteld, die het noodig achtte de papieren ten huize van den gewezen Raadpensionaris te onderzoeken. Bij die gelegenheid nam hij op 5 December onder protest van diens echtgenoote de copieën mede van de brieven, aan de ministers buiten 's lands geschreven sedert het tijdstip, waarop van de Spiegel weder voor vijf jaren tot Raadpensionaris was aangesteld, hetgeen op 6 December 1792 was voorgevallen. De pogingen, later door hem en zijne familie gedaan, om die stukken terug te bekomen waren vruchteloos. Zij zijn later, in 1803, buiten haar voorweten en goedvinden, te Amsterdam bij Johannes Allart in drie deelen in het licht gegeven onder den titel van: "Brieven en Negotiatien van Mr. L. P. van de Spiegel als Raadpensionaris van Holland gedurende den jongsten oorlog van dezen Staat met de Fransche Republiek". Het advies, dat Valckenaer in Februari 1796 over de hem toevertrouwde zaak indiende, leidde evenmin tot een afdoend resultaat. Het gaf aan Provisioneele Repraesentanten aanleiding om van de Spiegel uit zijne drukkende gevangenschap op de Voorpoort te ontslaan, doch tevens om hem in die zelfde maand naar het kasteel te Woerden te doen overbrengen, alwaar hij, als in politieke custodie verkeerende, meer vrijheid genoot. Zijn huisgezin vestigde zich gelijktijdig te IJsselstein, bij welke gelegenheid ook de papieren uit den Haag daar heen schijnen te zijn verplaatst. Nadat hij in verband met de in December afgekondigde amnestie in vrijheid was gesteld, stelde hij te IJsselstein in den loop van de volgende maand orde op zijne papieren. De brieven en stukken, welke de hierboven aangeduide derde verzameling (het Raadpensionaris-archief) uitmaakten. werden in kisten gelegd en "op eene secuure plaats verzorgd". Van dat oogenblik af is hetgeen verder met de papieren is voorgevallen niet meer in bijzonderheden na te gaan. Zijne papieren bleven na zijn overlijden in het bezit van zijne mannelijke afstammelingen, die ze als eene herinnering aan hem met de grootste zorg bewaarden. Ook zagen zij de historische waarde daarvan in, zoodat de kleinzoon van den Raadpensionaris Jhr. Mr. L.P.J. van de Spiegel daaruit eene verhandeling bewerkte, die hij in 1841 in het licht gaf onder den titel van: "Resumé des Négotiations qui accompagnèrent la révolution des Paijs-Bas Autrichiens avee les pièces justificatives". Later stelde de familie Prof. G. W. Vreede in de gelegenheid de verzameling voor meer dan een zijner geschriften te raadplegen en eindelijk daaruit zijn bekend werk over den Raadpensionaris "Mr. Laurens Pieter van de Spiegel en zijne tijdgenoten (1737-1800)" te schrijven. Ook nadat de papieren in het Rijks-archief geplaatst waren geworden, hebben zij bijdragen voor meer dan eene wetenschappelijke uitgave geleverd.
Reeds in het begin van 1888 ontving het Rijksarchief de nagelaten papieren van den Raadpensionaris van de Spiegel van den toenmaligen bezitter Jhr. A. L. P. van de Spiegel, in leven kapitein der artillerie, die mij het verlangen te kennen gegeven had om haar in het Rijksarchief te deponeeren. In 1895 is door schenking van de latere rechthebbende Mevrouw de Douairière Hoeufft, geboren van de Spiegel, de eigendom aan het Rijk overgegaan.
De rechtstitel is (nog) onbekend

Inhoud en structuur van het archief

Inhoud
De verzameling staat in betrekking met de werkzaamheden, die van de Spiegel gedurende zijn geheelen levensloop verrichtte.
Verantwoording van de bewerking
Toen de verzameling in 1888 in het Rijks-archief ontvangen werd, bleek zij zoodanig in wanorde te zijn geraakt, dat zij voor het gebruik weinig geschikt meer was. Nadat een voorafgaand onderzoek omtrent de vroegere inrichting der verzameling had plaats gehad, hebben de heeren Hingman en Heeres toen het noodige gedaan om de orde daarin te herstellen. De heer Hingman hield zich met het Raadpensionaris-archief en de wetenschappelijke handschriften bezig, terwijl Mr. Heeres de omvangrijke collectie der retroacta in orde bracht. Met behoud van de volgorde, waarin de stukken oorspronkelijk geplaatst waren, werden er van de drie groepen nieuwe inventarissen opgemaakt. Intusschen bleek het, dat deze regeling niet als eene definitieve kon beschouwd worden. Zij was geene andere, dan die van de Spiegel zelf op zijne papieren had toegepast, maar moest noodzakelijk verbeterd worden. Het plan, dat hij daarvoor had aangenomen, was blijkbaar niet in alle opzichten volgehouden en kon in ieder geval nog beter worden uitgevoerd. Wel vormden de stukken, die in iederen omslag waren opgenomen, een goed geheel, maar die omslagen waren in eene geheele willekeurige volgorde geplaatst geworden. Ook had het behoud dier volgorde bij de nieuwe inventariseering tot eene noodeloos uitvoerige omschrijving van den inhoud van iederen omslag geleid. Nu de verzameling voor onze aanwinstenlijst in aanmerking kwam, werd de wenschelijkheid om haar op nieuw te regelen ingezien. De heer Hingman heeft dien arbeid verricht door in hoofdzaak op de volgende wijze te werk te gaan. De splitsing in drie groepen: 1e . Raadpensionarisarchief, 2e . retroacta en 3e . handschriften werd in stand gehouden. Bleek het, dat omslagen van de eene groep beter in eene andere groep op hunne plaats waren, dan werden zij daarheen overgebracht. In iedere groep werd de volgorde der omslagen verbeterd. Van die veranderingen is op een staat aanteekening gehouden, die zoowel van den vroegeren als van den tegenwoordigen toestand een overzicht geeft. Eindelijk is er bij de inventariseering eene nieuwe redactie gekozen, waarbij zooveel mogelijk naar vereenvoudiging der vroegere werd gestreefd.

Aanwijzingen voor de gebruiker

Openbaarheidsbeperkingen
Volledig openbaar.
Beperkingen aan het gebruik
Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.
Materiële beperkingen
Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.
Aanvraaginstructie
Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:
  1. Creëer een account of log in.
  2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
  3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.
Citeerinstructie
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Laurens Pieter van de Spiegel [levensjaren 1737-1800], nummer toegang 3.01.26, inventarisnummer ...
VERKORT:
NL-HaNA, Raadpensionaris Van de Spiegel, 3.01.26, inv.nr. ...

Verwant materiaal

Beschikbaarheid van kopieën
Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar
Publicaties
Er is veel over Van de Spiegel en zijn tijd geschreven en veel is ook uit het archief gepubliceerd (helaas zonder dat hiervan aantekening is gehouden). Hieronder volgt een lijst van de ons bekende werken, waarin materiaal uit dit archief is gepubliceerd of die zijn samengesteld met gebruikmaking van dit archief. Wij merken echter op, dat in vrijwel alle publicaties over het tijdvak Van de Spiegel en zijn bedrijf voorkomt.
Hoewel reeds veel van Van de Spiegel gedrukt was, zo schrijft dr. H.T. Colenbrander in 1905 zo bevatte het archief toch nog overvloed van belangwekkend materiaal, dat door de uitgave van de "Gedenkstukken" geenszins kon worden uitgeput. J. Allart. Brieven en negotiatien van mr. L.P. van de Spiegel als raadpensionaris van Holland geduurende den jongsten oorlog van deze staat met de Fransche Republiek. 3 dln. Amsterdam 1803. 385, 394 en 367 p.p. (10 H 12) L.P.J. van de Spiegel.

Résumé des négotiations, qui accompagnèrent la révolution des Pays-Bas autrichiens, avec pièces, justificatives. Amsterdam 1841, 8. 406 p.p. (10 H 13) Vgl. V.R.O.A. 1906, p. 81 aanv. XXXI sub no. 20. 2 bro. G.W. Vreede, Frederike Sophia Wilhelmina, gemalin van den stadhouder Willem V en Laurens Pieter van de Spiegel, raadpensionaris van Zeeland, daarna van Holland, vlugtig geschetst, met bijlagen. Utrecht 1851, 136 pp. [K.B. 251 B. 36]
J.K.J. de Jonge.
Documents politiques inédits sur les révolutions de 1787 et 1795 dans la République des Provinces-Unies. La Restauration et M. Van de Spiegel (1787-1795). 1e Partie sept. 1787-Févr. 1793. Avec introduction. In: Het Nederlandsche Rijksarchief, I ('s-Gravenhage 1857), p. 304-450. [85 E 3]. N.B. Niet verder verschenen. Er zijn slechts over de jaren 1787-1789 stukken uitgegeven
G.W. Vreede.





Mr. Laurens Pieter van de Spiegel en zijne tijdgenooten (1737-1800). 3 dln. Middelburg 1874-1876. [10 H 15] Inhoud: I. (Middelburg 1874). Zeelands toestand en verhouding tot de Unie (1766-1786). 94 p.p. tekst en 521 p.p. bijlagen, waarvan inhoudsopgave vóórin; II. (Middelburg 1875). De staatsgeschillen in de Nederlandsche Republiek tot de door Pruisen en Frankrijk beproefde bemiddeling (1780-1786). 66 p.p. tekst en 647 p.p. bijlagen, waarvan inhoudsopgave vóórin. III. (Middelburg 1876). De staatsgeschillen in de Nederlandsche Republiek door de gewapende tusschenkomst van Pruisen beslecht. Van de Spiegels politisch-diplomatisch bedrijf els raadpensionaris van Holland en West-Friesland (Nov. 1786- Dec. 1791). 60 p.p. tekst en 663 p.p. bijlagen, waarvan inhoudsopgave vóórin. IV. De toestand van Nederland en van Europa (1788-1795); 57 pp. tekst en 704 pp. bijlagen, waarvan inhoudsopgave voorin.
R. Fruin. Uit de nagelaten papieren van Van de Spiegel.
Verspreide geschriften V (1902), p. 215-238. (Oorspronkelijk verschenen in De Gids 1876). [90 E 1] N.B. Geschreven naar aanleiding van de verschijning van de hiervóór sub 4 I en II verschenen werken.
L. Wichers. De secreete negotiatien van den raadpensionaris mr. L.P. van de Spiegel en den Engelschen gezant Auckland met den Franschen generaal Dumouriez, door tusschenkomst van den Franschen gezant M.E. de Maulde Hosdan. Nov. 1792- Febr. 1793. [85 E 3]. Bijdragen Vaderlandsche geschiedenis en oudheidkunde, 3de reeks, deel 8 (1894), p. 211-318. L. Wichers. Journaal van den raadpensionaris Laurens Pieter van de Spiegel. Bijdragen en mededeelingen Historisch Genootschap , deel 15 (1899), p. 1-61. [84 L. 1] A.J. van der Meulen.



Studies over het ministerie van Van de Spiegel. Diss. Groningen-Leiden. 1905, 8. 559 p.p. [10 H. 16] Inhoud: p. V-XI: inhoudsopgave. p. 1-518: tekst. p. 519-559: bijlagen (uit archief Van de Spiegel!).

Overzicht van de bronnenpublicatie aan te vullen leemten der Nederlandsche Geschiedkennis. 's-Gravenhage 1904. [82 C. 5] N.B. p. 77-78 over Van de Spiegel en zijn archief.
H.T. Colenbrander.

Gedenkstukken der algemeene geschiedenis van 1795 tot 1840 I ('s-Gravenhage 1905). [82 C. 6] N.B. Zie inleiding p. XXI over het archief van Van de Spiegel en p. 125-126 en vooral p. 126 noot 2 over de publicatien uit dit archief; p. 721 noemt de no's welke in de "Gedenkstukken" zijn gepubliceerd In deel II (1906) p. 985 no. 816 is nog een stuk uit het archief van Van de Spiegel gepubliceerd.
P.J. Blok. Laurens Pieter van de Spiegel. Nieuw Nederlandsch Biografisch woordenboek , deel 5 (1921), p. 786-788. [87 B 1]

Archiefbestanddelen