Archieven in Nederland

De Archiefwet 1995 verplicht alle overheden in Nederland om zorg te dragen voor hun archiefbescheiden. De zorg houdt in het bewaren, beheren en beschikbaar stellen van papieren en digitale overheidsinformatie. Iedereen in Nederland heeft recht op informatie en moet in staat zijn om na te gaan hoe de overheid te werk is gegaan.

Provincies, gemeenten en waterschappen moeten op grond van de Archiefwet 1995 een archiefbewaarplaats aanwijzen. Voor het Rijk regelt de wet wat de archiefbewaarplaatsen zijn: het Nationaal Archief in Den Haag en de rijksarchiefbewaarplaatsen bij de Regionaal Historische Centra in de andere provinciehoofdsteden. Bij de Regionaal Historische Centra vindt u de rijksarchieven die naar hun aard verbonden zijn met de uitvoering van taken van de rijksoverheid in de provincie zoals waterstaat en rechterlijke macht. 

Het Nationaal Archief is onderdeel van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. Bij ons staan de overgebrachte archieven van de (centrale) rijksoverheid, zoals de Hoge College’s van Staat, het Kabinet van de Koning en de ministeries. Ook beheren wij particuliere archieven. 

De rijksarchieven bij het Nationaal Archief en de Regionaal Historische Centra vallen onder de bestuurlijke verantwoordelijkheid van de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. De directeur van het Nationaal Archief is tevens de algemene rijksarchivaris: de beheerder van de rijksarchieven die bij ons worden bewaard. 
De provincie Zuid-Holland heeft de archiefbewaarplaats aangewezen bij het Nationaal Archief, zodat ook de provinciale archieven van Zuid-Holland hier te vinden zijn.

Alles uitklappen

Behalve bij het Nationaal Archief in Den Haag worden in elke provinciehoofdstad in Nederland rijksarchieven bewaard. Die zijn ondergebracht bij de Regionaal Historische Centra: openbare lichamen, ingesteld op grond van de Wet gemeenschappelijke regelingen. Regionaal Historische Centra (RHC) beheren bijvoorbeeld archieven van de burgerlijke stand, archieven van notariaat, rechterlijke instellingen, Kadaster, rijksscholen, Rijkswaterstaat, gevangeniswezen en de voorlopers van het centraal bestuur. Naast deze rijksarchieven beheren de Regionaal Historische Centra archieven van de provincie, gemeenten en waterschappen, maatschappelijke organisaties en particulieren.

De Regionaal Historische Centra brengen de collecties en het historische verhaal van de desbetreffende regio onder de aandacht van een breed publiek. Hierdoor hebben ze een herkenbaar regionaal profiel. In het bestuur van een Regionaal Historisch Centrum zijn naast het Rijk (de minister van OCW) de andere deelnemer(s) aan de gemeenschappelijke regeling vertegenwoordigd (zoals provincies en gemeenten). Een Regionaal Historisch Centrum wordt aangestuurd door een directeur.

De directeuren van het Nationaal Archief en de Regionaal Historische Centra (RHC) voeren regelmatig overleg in het zogenaamde convent om het beleid voor het beheer van de archieven te bepalen en richting te geven. Zo is elk RHC inmiddels aangesloten op de digitale infrastructuur van het Nationaal Archief, waarmee digitaal archief wordt beheerd.

Bezoek de websites van de Regionaal Historische Centra: