Openbaarheidsdag 2022: agent Felix Ortt

Op dinsdag 4 januari vieren we dit jaar Openbaarheidsdag. Zoals elk jaar vallen er veel documenten vrij die tot nu toe niet, of alleen onder voorwaarden in te zien waren. In sommige van deze stukken zitten bijzondere geschiedenissen verborgen. Bijvoorbeeld het dossier over geheim agent Felix Ortt alias Albert Overbeek. Wat gebeurde er na zijn arrestatie? En waarom kreeg zijn moeder onverwachts bezoek?

Geheim agent in handen van de Duitsers

Ook dit jaar worden dossiers over geheim agenten openbaar. Een daarvan gaat over Felix Dono Ortt, alias Dekker, alias Albert Overbeek. Na een opleiding tot stuurman-marconist wordt hij luitenant-ter-zee 3e Klasse bij de Koninklijke Marine. Hij werkt in de Tweede Wereldoorlog voor de Centrale Inlichtingendienst en de MI-6 in Londen. Vanuit Engeland wordt Ortt met zendapparatuur op 12 maart 1942 bij Katwijk aan land gezet. Maar al gauw is de Sicherheitsdienst hem op het spoor. Op 23 mei 1942 wordt Ortt gearresteerd en overgebracht naar het Oranjehotel in Scheveningen. Daarna belandt hij in kamp Haaren en de gevangenis van Assen. In 1944 volgt een transport naar Duitsland. De laatste bekende verblijfplaats van Felix Ortt is de gevangenis van Rawicz in Polen. De Oorlogsgravenstichting noteert als vermoedelijke overlijdensdatum 30 april 1944. Zijn familie is lange tijd onzeker over zijn lot.

Hoop

De moeder van Felix Ortt, mevrouw Ortt-Hinlopen is op de hoogte van de arrestatie van haar zoon als ze in augustus 1942 bezoek krijgt van twee mannen. Ze vertellen haar wanneer en waar Felix is gearresteerd en dat hij van de gevangenis in Scheveningen naar kamp Haaren is gebracht. Mevrouw Ortt vertrouwt de heren enigszins omdat ze zo goed op de hoogte zijn. Dan komen de heren met de mededeling dat ze Felix ontmoet hebben, hij zou ontsnapt zijn uit kamp Haaren. Ze brachten hem over de Belgische grens en willen hem wel verder naar onbezet Frankrijk helpen. De beide mannen vragen kleding, schoenen en geld voor Felix. Mw. Ortt geeft hen wat geld en de gevraagde spullen, ze hoopt vurig via de mannen het spoor naar haar zoon te vinden.

Afpersing

Maar de heren zijn nog niet tevreden, het zou zeker fl. 1000,- kosten om Felix naar onbezet Frankrijk te krijgen. Volgens Felix zou zijn moeder geld hebben, zeggen ze. Mw. Ortt geeft de heren opnieuw geld, hoewel ze het wel vreemd vindt dat een van hen bij een volgende ontmoeting het kostuum droeg dat voor Felix was bestemd. Daarna bezoekt een derde man mw. Ortt die nog eens om fl. 1000,- vraagt. Ze betaalt dit bedrag niet omdat de man haar zoon niet van een foto herkent. Ze vraagt naar bewijs dat de mannen echt contact hebben met haar zoon maar krijgt dit niet. Er volgen dreigbrieven en telegrammen. Uiteindelijk betaalt ze toch de gevraagde fl. 1000,-. Mw. Ortt vertrouwt de zaak dan al niet meer maar durft de politie niet in te schakelen. Ze is bang dat de Duitsers na een aangifte haar zoon weer zouden vinden als hij inderdaad ontsnapt was uit Haaren.

Pas in oktober 1945 doet mw. Ortt aangifte van deze afpersingszaak, er volgen arrestaties en ze krijgt wat geld terug. In diezelfde maand ontvangt ze bericht van het vermoedelijk overlijden van haar zoon. Ze vraagt in november 1945 aan Bureau Inlichtingen of er nog pogingen worden gedaan om haar zoon op te sporen of ‘heeft men er zich maar bij neergelegd dat hij “vermoedelijk of waarschijnlijk gesneuveld” is?’ Ze sluit een postzegel in voor antwoord. Felix Ortt keert niet terug, hij krijgt postuum het Bronzen Kruis voor zijn aan het Vaderland bewezen diensten.