Het Rode Kruis draagt zijn Oorlogsarchief over aan het Nationaal Archief. Sinds het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog hield het Rode Kruis informatie bij over onder meer vermiste personen, slachtoffers van bombardementen en krijgsgevangenen. Deze zoektocht heeft een Oorlogsarchief opgeleverd van 1,3 km materiaal, dat veel nabestaanden duidelijkheid gaf over het lot van hun naasten en een belangrijke rol heeft gespeeld bij de toekenning van uitkeringen aan weduwen en wezen. Nu het archief niet langer deze rol vervult, is het tijd voor het Rode Kruis het archief over te dragen om te borgen dat deze informatie voor de eeuwigheid behouden blijft. In het Nationaal Archief heeft het Rode Kruis daarvoor een betrouwbare partner gevonden.
Directeur van het Rode Kruis, Gijs de Vries, over de overname: “Nu de actieve rol van het Rode Kruis in het beheer van dit archief na vele decennia zijn eindpunt nadert, hebben we in het Nationaal Archief een goede partner gevonden. Het Nationaal Archief is een gerenommeerde erfgoedinstelling met alle relevante middelen en expertise in huis. Zij zorgen dat dit belangrijke Oorlogsarchief onder ideale condities en voor de eeuwigheid bewaard, toegankelijk en zichtbaar blijft.”
Het Nationaal Archief beschouwt de overname van het Oorlogsarchief als een mooie aanvulling op zijn collectie. Marens Engelhard, algemeen directeur Nationaal Archief: “Deze collectie is van nationale betekenis en sluit heel goed aan bij wat al in het Nationaal Archief ligt. We hebben straks bijna 10 km aan oorlogsarchief in huis. Samen geven zij een steeds completer beeld van de Tweede Wereldoorlog en de nasleep daarvan. Zij stellen archiefgebruikers, online en in onze studiezaal, in staat antwoorden te vinden op hun vragen.”
De verhuizing
De verhuizing van het Verenigingskantoor van het Rode Kruis eind maart naar een kleiner gebouw is de directe aanleiding om spoed achter de overdracht te zetten. De daadwerkelijke verplaatsing van het Oorlogsarchief naar het Nationaal Archief vindt een paar weken eerder plaats.
Organisaties die de Joodse, Indische, Roma en Sinti gemeenschappen vertegenwoordigen, hebben meegedacht over wat nodig was voor een goede (kennis)overdracht van het Oorlogsarchief. Zij zien het belang van een professionele archiefbewaarplaats. Dit is bewijs van de Holocaust en dient bewaard te worden tot in de eeuwigheid. De organisaties onderstrepen ook het belang van behoud van bestaande expertise over het Oorlogsarchief. Om die reden worden twee medewerkers van het Rode Kruis voor de duur van drie jaar gedetacheerd bij het Nationaal Archief.
Direct na de overdracht start het Nationaal Archief met het maken van inventarissen, herpakken en stickeren. Een noodzakelijke slag, om het archief goed beschikbaar te kunnen stellen aan het publiek. Dit zal enkele maanden duren. Vanaf het najaar is iedereen van harte welkom om het archief te gebruiken.
Over het archief
Het Oorlogsarchief is belangrijk cultureel erfgoed en een indringende herinnering aan de verschrikkingen van de Holocaust met zeer gedetailleerde gegevens over de slachtoffers van geweld door het Naziregime in Europa en de Japanse oorlogsvoering in Nederlands-Indië. Al tijdens de oorlog, maar ook in de jaren daarna, was de humanitaire hulpverlening door het toenmalige Informatiebureau van het Rode Kruis op zijn hoogtepunt. Aan de hand van kamp- en gevangenisadministraties en deportatielijsten, aangevuld met getuigenverklaringen van overlevenden, hielden 400 medewerkers zich bezig met het opsporen van vermiste personen.
Het Oorlogsarchief van het Rode Kruis is onderverdeeld in circa 50 deelcollecties. Onder andere kampadministraties en deportatielijsten liggen hierin opgeslagen. Repatriëringslijsten (bootlijsten) uit Nederlands-Indië behoren daar ook toe. Iets minder dan de helft bestaat uit persoonsdossiers. De collectie heeft betrekking op 1,5 miljoen mensen; samen goed voor 1,3 km oorlogsarchief. Dit wordt toegevoegd aan de acht kilometer die al bij het Nationaal Archief ligt. Tot de rijke collectie aldaar behoren onder andere al het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging, de archieven van het Nederlandse Beheersinstituut en de Commissie aangifte van overlijden. Al deze archieven zijn complementair aan elkaar en kunnen hierdoor levenspaden blootleggen.
Gebruik van het archief anno 2018
Voor veel mensen heeft het Oorlogsarchief van het Rode Kruis een belangrijke rol gespeeld in de zoektocht naar het lot van hun familiegenoten. Jaarlijks kwamen er vele duizenden verzoeken om informatie bij het Rode Kruis binnen. Anno 2018 komen er nog altijd zo’n 1200 verzoeken per jaar binnen om uit te vinden wat er in de Tweede Wereldoorlog met een familielid is gebeurd. Het Nationaal Archief zorgt dat al die belangrijke en soms heel persoonlijke stukken onder ideale condities en voor de eeuwigheid bewaard, toegankelijk en zichtbaar blijven.
Voor vragen over de inhoud van de collectie en de totstandkoming daarvan kunt u terecht bij Belinda van der Gaag: 06 51 46 94 54 of BvanderGaag@redcross.nl.
Voor vragen over de overdracht naar het Nationaal Archief kunt u terecht bij Sandra Scherpenisse: 0646061858 of sandra.scherpenisse@nationaalarchief.nl.
