Sinds 1588 is Spanje in oorlog met de jonge Republiek der Verenigde Nederlandse gewesten. Spanje wordt oorlogsmoe. Piet Hein heeft in 1628 een Spaanse zilvervloot veroverd, admiraal Tromp verovert in 1639 een Armada. Daarnaast sluit Frankrijk in 1635 een verbond met de Republiek tegen Spanje en woedden tegelijkertijd opstanden in Portugal en Catalonië. Het land biedt de Republiek dan ook gunstige voorwaarden om de oorlog te beëindigen.
In 1644 wordt in de Duitse stad Munster een vredescongres geopend, waarop als deelnemers de Duitse keizer, Spanje, Frankrijk en Zweden verschijnen. Twee jaar later, in 1646, treedt de Republiek toe tot dit congres. Boeiend is het diplomatieke spel tussen Spanje, Frankrijk en de Republiek. Spanje gunt Frankrijk zo weinig mogelijk en tracht de Republiek voor zich te winnen met allerlei verlokkingen, zoals erfelijke vorstenmacht voor de Oranjes. De Fransen doorzien het spel en bieden de Republiek de stad Antwerpen aan. Met Spanje onderhandelen zij echter inmiddels over de ruil van de Zuidelijke Nederlanden en Catalonië.
De belangrijkste Nederlandse onderhandelaars zijn Adriaan Pauw en Johan de Knuyt. Zij bereiken al op de 30e januari 1646 een wapenstilstand voor twintig jaar en erkenning van de Staatse soevereiniteit. In de overige maanden van dat jaar discussiëren de Staten-Generaal over de vredesbepalingen. Terug aan de onderhandelingstafel in Munster bereiken de Republiek en Spanje op 8 januari 1647 een voorlopig vredesakkoord, waarin de status quo in Oost- en West-Indië wordt erkend, alsmede de octrooien van de Verenigde Oostindische Compagnie en de Westindische Compagnie. Na een derde onderhandelingsronde bereiken de Spaanse en Staatse vertegenwoordigers overeenstemming over inhoud en tekst van een vrede tussen beide landen.
Het vredestraktaat bestaat uit 79 artikelen, waarvan de belangrijkste zijn:
- Spanje erkent de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden als een onafhankelijke staat
- zowel Spanje als de Republiek behoudt de gebieden die men op dat moment bezit: dus zowel in Brabant, Vlaanderen en Limburg als in Oost- en West-Indië
- de Schelde blijft gesloten
- de uitoefening van de rooms-katholieke eredienst wordt niet toegestaan.
Van het vredestraktaat zijn vier exemplaren gemaakt, twee in het Frans en twee in het Nederlands. In het Nationaal Archief berust zowel een Nederlandstalige als een Franstalige versie. Beide exemplaren zijn ondertekend en bezegeld door de gezanten; voor Spanje zijn dat Gaspar de Bracamonte y Guzman, graaf van Peñaranda, en Antoine Brun uit Franche-Comté, voor de Republiek Barthold van Gent, heer van Loenen en Meynerswijk, namens Gelre, Johan van Matenesse en Adriaan Pauw namens Holland, Johan de Knuyt namens Zeeland, Godard van Reede, heer van Nederhorst, namens Utrecht, Frans van Donia namens Friesland, Willem van Ripperda namens Overijssel en Adriaan Clant namens Stad en lande van Groningen.
De plaats van de zegels en handtekeningen geeft de rangorde weer tussen de ondertekenaars. Voor de Republiek tekent eerst de vertegenwoordiger van Gelre, vroeger een hertogdom, en daarna de vertegenwoordigers van Holland en Zeeland, het voormalige graafschap. Op 30 januari 1648 zetten zij hun handtekeningen onder en drukten hun stempels in de zegelwas van het traktaat.
De Spaanse stukken zitten in een kistje, aan de buitenkant met rood fluweel bekleed, voorzien van zilverbeslag en zilverdraad.
Beide traktaten worden vervolgens door de koning van Spanje en de Staten-Generaal geratificeerd. Spanje doet dat zowel in het Spaans als in het Frans. Het Spaanstalige exemplaar van de ratificatie is ondertekend met Yo el Rey (ik de koning), het Franstalige met Philippe. Aan beide stukken hangt een verguld zegel van Filips IV.
Op 15 mei 1648 bekrachtigen de Spaanse en Nederlandse gezanten in de grote zaal van het raadhuis van Munster met hun eed het vredesverdrag. Dit gebeurt met open deuren en onder grote belangstelling van het publiek. Daarna worden de ratificaties uitgewisseld.
De schilder Gerard ter Borch, meegereisd naar Munster in het gevolg van de Hollandse afgevaardigde Pauw en daar in dienst getreden van Peñaranda, legt deze bekrachtiging op doek vast. Hierop zijn kistje en ratificaties duidelijk te zien.
Nog dezelfde dag wordt de originele akte van afkondiging naar Den Haag gestuurd en op 18 mei in de vergadering van de Staten-Generaal voorgelezen. Op 5 juni tenslotte wordt de vrede zowel in de Noordelijke als de Zuidelijke Nederlanden officieel afgekondigd. Dit gebeurt met veel feestvertoon als het luiden van klokken, branden van teertonnen en afvuren van vreugdeschoten.
Archief Staten-Generaal 1576-1796, Traktaten en Ratificaties
Toegangsnummer archiefinventaris 1.01.08, inventarisnummers 12588.55D en E
