2.05.270 Inventaris van de archieven van het Nederlandse Gezantschap, later de Ambassade in Zwitserland te Bern en het Consulaat, later het Consulaat-Generaal in Zwitserland te Genève, 1955-1974

In deze inventaris zijn de archiefbescheiden opgenomen van het Nederlands Gezantschap, later de Ambassade in Zwitserland met als standplaats Bern en het Consulaat, later het Consulaat-Generaal van Zwitserland met als standplaats Genève, beide over de periode 1955 - 1974. De namen van de chef de poste van het Nederlands Gezantschap, later de Ambassade in Zwitserland staan hieronder opgenoemd. Achter de naam van elke chef de poste staat tussen haakjes vermeld tot en met in welk jaar deze de functie bekleedde. Dit waren achtereenvolgens:

• Baron A.W.C. Bentinck van Schoonheten, Buitengewoon Gezant en Gevolmachtigd Minister (1951 - 1956)
• Jhr. J.W.M. Snouck Hurgronje, Buitengewoon Gezant en Gevolmachtigd Minister (1956), Buitengewoon en Gevolmachtigd Ambassadeur (1957 - 1962)
• Mr. Dr. M.M.L. Savelberg, Buitengewoon en Gevolmachtigd Ambassadeur (1963 - 1965)
• Mr. E. Star Busmann, Buitengewoon en Gevolmachtigd Ambassadeur (1966 - 1969)
• Baron J.A.G. de Vos van Steenwijk, Buitengewoon en Gevolmachtigd Ambassadeur (1969-1973)
• Baron M.W.H. Collot d'Escury, Buitengewoon en Gevolmachtigd Ambassadeur (1973 - 1978)

Hieronder volgt een algemene beschrijving over de buitenlandse vertegenwoordigingen van Nederland bij vreemde mogendheden en internationale organisaties. Deze is letterlijk overgenomen uit hoofdstuk van 7 van het institutioneel onderzoek naar de beleidsterreinen buitenland en ontwikkelingssamenwerking van het Ministerie van Buitenlandse Zaken, 1945 - 1990 [1994], PIVOT-rapport nummer 103, 's-Gravenhage, 2003.

Tijdens de Londense periode van de Nederlandse regering werd een plan gemaakt om de drie afzonderlijke diensten te integreren. De overwegingen daarbij waren van tweeërlei aard. Enerzijds diende meer waarde te worden gehecht aan de persoonlijkheid van de Nederlandse vertegenwoordiger in het buitenland en minder aan de sociale achtergrond van de kandidaten. Anderzijds had de samensmelting van de diverse diensten vele praktische voordelen en waarborgde deze een betere behartiging van de belangen van Nederlands-Indië. Met het Koninklijk Besluit van 21 december 1945 kwam een einde aan het afzonderlijke bestaan van de Consulaire Dienst, de Diplomatieke Dienst en de Tolkendienst. Door samenvoeging van deze diensten functioneerde er vanaf 1 januari 1946 één Directie Buitenlandse Dienst (DBD), waaronder de nieuw gevormde Buitenlandse Dienst ressorteerde. De minister van Buitenlandse Zaken, mr. E.N. van Kleffens formuleerde de motieven voor de samenvoeging als volgt:

De werkzaamheden van de Buitenlandse Dienst werden verricht door de Nederlandse vertegenwoordigingen in het buitenland. Binnen die groep van vertegenwoordigingen vielen drie categorieën te onderscheiden.

Het onderhouden van diplomatieke betrekkingen met een vreemde mogendheid impliceert de accreditatie van een ambassadeur bij het staatshoofd van die betreffende mogendheid. Dit betekent niet dat in elk land waarmee Nederland diplomatieke relaties onderhoudt ook een ambassade is gevestigd, want een ambassadeur kan bij meerdere regeringen geaccrediteerd zijn. De ambassade is het formele en officiële kanaal waardoor twee regeringen contact met elkaar onderhouden. De laatste Nederlandse gezantschappen werden in de jaren zeventig verheven tot ambassade. In een enkel geval staat aan het hoofd van een Nederlandse vertegenwoordiging in het buitenland een (tijdelijk) zaakgelastigde. Het verschil tussen deze benamingen is vooral protocollair van aard. Een ambassadeur is geaccrediteerd bij het staatshoofd van het ontvangende land, een gezant bij de regering van het ontvangende land en een (tijdelijk) zaakgelastigde bij de minister van Buitenlandse Zaken van het ontvangende land. Voor de status van het hoofd van zending is het onderscheid tussen ambassadeur, gezant of (tijdelijk) zaakgelastigde niet van belang. Slechts met betrekking tot voorrang en etiquette bestaat er onderscheid tussen de hoofden van zending.

Wel is het zo dat een land door middel van het uitzenden van een ambassadeur, gezant of (tijdelijk) zaakgelastigde uitdrukking kan geven aan de waarde die het hecht aan de diplomatieke betrekkingen met een ontvangend land.

De werkzaamheden van het in deze inventaris beschreven archief van bilaterale posten kunnen grofweg verdeeld worden in politieke aangelegenheden, protocollaire aangelegenheden, handelsaangelegenheden, aangelegenheden betreffende pers en culturele zaken en consulaire aangelegenheden. Van een aantal van deze zaken zijn stukken in deze inventaris terug te vinden.

Het ambtsgebied waarover de diplomatieke bevoegdheden van een Nederlandse vertegenwoordiging zich uitstrekt is gelijk aan de landsgrenzen van de ontvangende staat.

De Nederlandse multilaterale diplomatieke vertegenwoordigingen werden aangeduid met de term: Permanente Vertegenwoordigingen (PV) van het Koninkrijk. De ambassadeurs die aan het hoofd van een dergelijke PV stonden werden geaccrediteerd bij de betreffende internationale organisaties. De PV's hadden een meer gespecialiseerde taak dan de ambassades. Zij waren gericht op de werkzaamheden van de internationale organisatie. Voor de permanente vertegenwoordigingen gold dat zij slechts een klein gedeelte van de hierna beschreven taken vervulden. Consulaire werkzaamheden verrichtten zij in het geheel niet.

Aan het hoofd van een consulaire post staat een consul of een consul-generaal, al of niet honorair. De taken van een consulaire post zijn vooral van economische en uiteraard consulaire aard. Politieke rapportages werden door een consulaire post zelden geleverd.

Het district of ressort van een consulaire vertegenwoordiging wordt in overleg tussen de Nederlandse regering en het ontvangende land vastgesteld. Indien in een land waar Nederland een consulaire vertegenwoordiging had ook een Nederlandse diplomatieke vertegenwoordiging was gevestigd was de consulaire post ondergeschikt aan die vertegenwoordiging.

Het ressort van een consulaat of consulaat-generaal kon worden onderverdeeld in een aantal ressorten ten behoeve van enkele kleine, meestal honoraire, (vice-)consulaten. Vooral in landen waar zich veel Nederlanders hebben gevestigd (Australië, Canada, Verenigde Staten) was dit het geval

Die taken zijn:

1. Het Koninkrijk in het buitenland te vertegenwoordigen,
2. De buitenlandse betrekkingen van het Koninkrijk te onderhouden door middel van contacten met de regering van de ontvangende staat,
3. Buiten het grondgebied de belangen van het Koninkrijk en van de onderdanen te behartigen en te beschermen,
4. Met alle wettige middelen inlichtingen omtrent het buitenland te verzamelen en te verstrekken die voor de regering en voor de bewoners van het Koninkrijk van belang kunnen zijn,
5. Buiten het grondgebied van het Koninkrijk de gerechtelijke, buitengerechtelijke en administratieve handelingen en werkzaamheden te verrichten welke krachtens internationale overeenkomsten en de wetten en voorschriften van het Koninkrijk aan diplomatieke en consulaire ambtenaren zijn opgedragen of waartoe deze bevoegd zijn verklaard,
6. Het verrichten van alle andere door of vanwege de regering op te dragen werkzaamheden,
7. Het bevorderen van vriendschappelijke betrekkingen tussen het Koninkrijk en de ontvangende staat en het tot ontwikkeling brengen van hun betrekkingen op economisch, wetenschappelijk en cultureel gebied.

Bovenstaande taken dienden te worden uitgevoerd met inachtneming van het volkenrecht, in het bijzonder de voor het Koninkrijk of de samenstellende delen van het Koninkrijk bindende internationale verdragen en andere overeenkomsten. Ook dienden bij de uitoefening van de taak de wetten en gebruiken van het land van accreditering in acht te worden genomen.

De taakelementen werden in bilateraal en in multilateraal verband uitgeoefend.

In materiële zin kan het werk van de ambassades en consulaten globaal worden onderverdeeld in politieke aangelegenheden, economische aangelegenheden, consulaire aangelegenheden en pers- en culturele aangelegenheden.

De economische werkzaamheden kunnen worden onderscheiden in macro-, meso- en micro-economische (respectievelijk het gehele land, een bedrijfstak en een bedrijf betreffende).

Het bevorderen en verbreiden van kennis van het leven en denken van het Nederlandse volk, zijn staatkundige, economische en sociale structuur, zijn cultuur en zijn historie, en over de beginselen en feitelijke gegevens die daarbij een rol spelen. Al dan niet in het kader van een Cultureel Accoord tussen Nederland en het ontvangende land heeft de post tot taak het ontwikkelen van activiteiten en het aankweken en onderhouden van relaties die de banden tussen beide landen kunnen verstevigen.

De taak van de Permanente Vertegenwoordigingen (PV) van het Koninkrijk der Nederlanden bij internationale organisaties is het voorbereiden van het gezamenlijke beleid en de voorbereiding en formulering van het nationale beleid met betrekking tot die internationale organisaties. De PV's zijn intermediair tussen de nationale administratie en de administratie van de internationale organisatie.

Uitvoering van de taak geschiedt door het uitdragen van het Nederlandse standpunt ten aanzien van aangelegenheden waarvoor de internationale organisatie in het leven is geroepen en het bevorderen van besluitvorming van de internationale organisaties, veelal via compromissen, waarin de Nederlandse belangen zo goed mogelijk tot hun recht komen.

De werkzaamheden vinden voornamelijk plaats in vergaderingen van ambtelijke overleg- en werkgroepen en, afhankelijk van het soort organisatie, in al of niet regulier overleg van de politiek verantwoordelijken.

De ambtelijke overleg- en werkgroepen kennen bij sommige internationale organisaties een vaste samenstelling, in andere gevallen is er sprake van een ad-hoc overleg.

De definitieve voorbereiding van de besluitvorming vindt plaats in het overleg van de Permanente Vertegenwoordigers. De beslissing over de voorstellen vindt altijd op het departement in Den Haag plaats.

Het uitdragen van standpunten door de Permanente Vertegenwoordigingen kan slechts plaatsvinden indien instructies bestaan over die standpunten. Die instructies worden geleverd door de departementen van algemeen bestuur in Nederland. Het departement van Buitenlandse Zaken treedt formeel op als coördinerend orgaan bij het vaststellen en doorgeleiden van die instructies.

Aan het eind van de Tweede Wereldoorlog, werd de Zwitserse politiek en neutraliteit internationaal ter discussie gesteld vanwege de contacten van Zwitserland met nazi-Duitsland. Vanwege het uitblijven van internationale erkenning voor de gekozen neutraliteit, besloot de Federale Raad (te vergelijken met de Nederlandse Ministerraad), geen deel te nemen aan de Verenigde Naties, die ondanks deze beslissing hun hoofdkantoor in Genève vestigden. Vanwege de afwijkende defensiepolitiek van gewapende neutraliteit als bescherming tegen nazisme en communisme, was het voor Zwitserland ook geen optie lid te worden van de Noord Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO).

De Koude Oorlog zorgde ervoor dat Zwitserland opnieuw een volwaardig en gerespecteerd lid werd van de internationale gemeenschap. De neutrale positie zorgde ervoor dat het land een bemiddelende rol kon aannemen tussen de twee vijandige kampen. Het feit dat Zwitserland een kapitalistische democratie was met een sterk burgerleger, maakte echter dat het stilzwijgend tot de niet-commuistische wereld en haar verdedigers behoorde.

In 1959 werd de zogenaamde Zauberformel (Magische formule) voor de Federale Raad ingesteld. Hierdoor ontstond er een gelijke verdeling van politieke stromingen binnen de Raad en werd partijrivaliteit uitgesloten. Hierdoor kon de toenemende welvaart verdeeld worden en werd er een sterk stelsel van sociale voorzieningen opgebouwd. In deze periode werd het buitenlandse beleid vrijwel beperkt tot het sluiten van bilaterale handelsovereenkomsten.

Vanwege het vermijden van multilaterale banden die de soevereiniteit van Zwitserland te niet konden doen, nam het land ook geen deel aan de Europese Economische Gemeenschap (EEG). In plaats daarvan was het land één van de stichters van de Europese Vrijhandelsorganisatie (EFTA) in 1960.

De toegenomen welvaart trok diverse immigranten aan, waardoor xenofobe politieke partijen vanaf 1970 op aanzienlijke steun konden rekenen. Het lukte hen niet de aantallen buitenlandse werknemers te doen verminderen. Halverwege de jaren zeventig moesten veel buitenlandse werknemers echter vertrekken door het herstructureren van de sectoren waarin zij werkzaam waren. Ook kende de jaren zeventig het doorbreken van een aantal patronen, waarvan in andere landen dan Zwitserland allang geen sprake meer van was. Zo werden vrouwen wettelijk gelijkgesteld in 1971.

Overbrenging van een overheidsarchief

Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.

Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:

1. Creëer een account of log in.
2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.

Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.

VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Nederlandse Ambassade in Zwitserland (Bern) en het Consulaat-Generaal te Genève, nummer toegang 2.05.270, inventarisnummer ...

VERKORT:
NL-HaNA, Ambassade en Consulaat-Generaal Zwitserland, 2.05.270, inv.nr. ...

Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar