2.09.99 Inventaris van het archief van het Ministerie van Justitie: Archiefbescheiden betreffende Oud-Spanjestrijders (1937-1941)

Het Volksfront is de benaming voor een samenwerkingsverband van centrum- en linkse partijen in Spanje, dat in januari 1936 tot stand kwam op initiatief van de communisten en de linkse republikeinen. Bij het Volksfront waren aangesloten: de Spaanse Communistische Partij (PCE), de Spaanse Socialistische Werkers Partij (PSOE), de Linkse-Republikeinse Partij (Izquierda Republicana), de Republikeinse Unie Partij (RUP), de Esquerra Republicana Cataluñya (ERC) en diverse andere kleine linkse partijen. Het Volksfront won de februariverkiezingen van 1936, op de voet gevolgd door het Nationaal Front van de rechtse en centrum-rechtse partijen.

De Nederlanders die tijdens de burgeroorlog naar Spanje vertrokken waren vaak politiek gemotiveerd. Degenen die de Republiek steunden waren veelal afkomstig uit de linkerkant van het politieke spectrum, de aanhangers van de nationalisten van generaal Franco van de rechterkant. Waarom ze tegen een van beide strijdende partijen waren, konden ze meestal beter formuleren dan waarom ze voor de ene of andere partij gekozen hadden.

De Spaanse burgeroorlog zag er op het eerste gezicht dan ook vrij simpel uit voor een partijdige Nederlander. Voor de sympathisanten van de Republiek was het een duidelijke zaak. De opstandige militairen van Franco hadden een coup gepleegd tegen de in februari 1936 democratisch gekozen regering. Deze nationalisten werden gesteund door fascisten, monarchisten, grootgrondbezitters, het leger en de katholieke kerk. Bovendien kwam er steun van fascistisch Italië en nazi-Duitsland, waardoor het voor de buitenwereld helemaal een antifascistische strijd werd.

Degenen die de nationalisten steunden zagen het totaal anders. De militaire coup was bedoeld om het 'rode gevaar' dat Spanje bedreigde te bestrijden. Dat de Sovjet-Unie als enige land de republikeinen van serieuze militaire steun voorzag, bevestigde dit anticommunistische sentiment nog een stuk meer. Anderen legden meer de nadruk op de antireligieuze kant van de Republiek. In de eerste maanden van de burgeroorlog was de katholieke kerk inderdaad een van de voornaamste doelwitten van een deel van de republikeinen.

Minder helder was echter waarvoor er werd gevochten. Wilden de nationalisten een militaire dictatuur, een herstel van de monarchie of een fascistisch regime? Streefden de republikeinen naar een eenheidsstaat of kregen de Catalanen en Basken een eigen staat? Moest er een sociale revolutie komen in de Republiek of een gematigde burgerlijke democratie? Ook voor de Spanjaarden was het eenvoudiger en diplomatieker om zich meer op de tegenstander dan op de eigen partij te richten.

Het in deze toegang opgenomen archief bestaat uit processen-verbaal/rapporten aangaande de opsporing van mogelijke ronselaars en om na te gaan of betrokken personen in vreemde krijgsdienst zijn getreden. De processen-verbaal betreffen voornamelijk de periode 1937 - 1938. Opvallend is dat de dossiers voorzien zijn van een omslag met de tekst: Rijksvreemdelingendienst, ingekomen maart 1941.

Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:

1. Creëer een account of log in.
2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.

Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.

VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Ministerie van Justitie: Archiefbescheiden betreffende Oud-Spanjestrijders, nummer toegang 2.09.99, inventarisnummer ...

VERKORT:
NL-HaNA, Justtie / Oud-Spanjestrijders, 2.09.99, inv.nr. ...