2.14.45 Inventaris van het archief van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen: Afdeling Kunsten en Wetenschappen, (1866) 1918-1940

Voor het eerst werd nu ook een aktief beleid gevoerd met betrekking tot de aankoop van kunstvoorwerpen en collecties, de restauratie van kerken, molens, hunebedden en vestingwerken. Vele restauraties door lagere overheden en particulieren werden door het Rijk ondersteund door middel van subsidies. In de loop der tijd werden eveneens de kosten voor stipendia van studenten en de bezoeken aan internationale congressen door officiële Nederlandse vertegenwoordigers door het Rijk betaald.

In de crisisjaren werd veel geld besteed aan de ondersteuning van armlastige kunstenaars in de vorm van opdrachten, terwijl voor de restauratie van gebouwen, kerken en dergelijke gebruik gemaakt werd van het Steunfonds. In deze tijd werd het ministerie veelvuldig getroffen door bezuinigingen en moesten de budgetten voor alle onder dit ministerie ressorterende diensten en instellingen drastisch worden verlaagd.

Nadat vanaf 1936 de economische situatie weer wat rooskleuriger geworden was, brak de tijd aan van het oorlogsgevaar. Reeds vanaf midden jaren twintig was door de toenmalige minister opdracht gegeven na te gaan hoe onze kunstschatten tegen brand- en oorlogsgevaar beschermd konden worden.

Gezien de situatie in Europa werd vanaf 1938 dit probleem serieus aangepakt en werd begonnen met de bouw van bomvrije bergplaatsen. Dit gebeurde veelal in de duinen van Noord-Holland. Andere bergplaatsen die gebruikt werden waren o.a. schepen, grote kluizen van particuliere bedrijven, kelders onder musea en de mergelgrotten in Zuid-Limburg.

Het archief van de afdeling Kunsten en Wetenschappen werd in 1969 in bruikleen afgestaan aan het Ministerie van Cultuur, Recreatie en Maatschappelijk Werk en berustte tot aan het tijdstip van bewerking door de Centrale Archief Selectiedienst in het archiefdepot van het Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur te Rijswijk.

Met ingang van januari 1988 werd de bruikleenovereenkomst ingetrokken en was de beheerder van het archief weer het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen, waarmee afspraken gemaakt zijn voor de bewerking van het archief.

Het archief had reeds eerdere inventarisaties gekend. In september 1966 begon H. Winkelman van de centrale archiefbewaarplaats van het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen met de inventarisatie van het Kunsten en Wetenschappen archief, waaraan hij tot 1968 werkte en waarbij hij ongeveer 2500 beschrijvingen produceerde. Na een onderbreking namen achtereenvolgens P. van Schaik (1978-1980), F. van Abeelen (1985-1987) en H. Sauter (1988) de werkzaamheden weer op. Van Schaik was al zo ver gevorderd met de inventarisatie dat hij een inleiding en een schema voor de inventaris kon schrijven. Na zijn dood bleef het werk aan het archief opnieuw geruime tijd liggen.

Door de vele inventarisaties van het archief was van de oorspronkelijke ordening weinig terug te vinden. Het is aan te nemen dat het archief oorspronkelijk geborgen was in portefeuilles. Binnen de portefeuilles waren de stukken deels chronologisch, deels alfabetisch of onderwerpsgewijs geordend. Bekend was verder dat de eerste bewerkers vooral stuksgewijs beschreven, terwijl latere bewerkers overgingen tot het samenvoegen van de beschrijvingen. Zodoende waren soms wel 40 tot 50 beschrijvingen samengevoegd tot één verzamelbeschrijving.

Op het moment, dat het archief door de Centrale Archief Selectiedienst in bewerking werd genomen, was het als volgt opgebouwd:

1. een bestand agenda's en indices dat doordat het door vocht en schimmel was aangetast eerst ontsmet moest worden.
2. een bestand op fiches geïnventariseerd archief, dat chronologisch was geordend en voorzien van omslagen. Een deel van dit bestand was onderwerpsgewijs geordend, terwijl een ander deel betreffende monumenten alfabetisch geordend was.
3. een afzonderlijk bestand nagekomen stukken, waarvan een deel voorzien was van een omslag en een ander gedeelte in mappen was opgeborgen. Van deze laatste mappen was een klein gedeelte voorzien van de code VNG.
4. (gedeponeerde) archieven van commissies en raden, die onder het ministerie ressorteerden of door hun taakstelling nauw verbonden waren geweest met het archiefvormend orgaan.
5. een systematisch geordende ficheverzameling.

De rechtstitel is (nog) onbekend

Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.

Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:

1. Creëer een account of log in.
2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.

Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.

VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen: Afdeling Kunsten en Wetenschappen, nummer toegang 2.14.45, inventarisnummer ...

VERKORT:
NL-HaNA, OKW / Kunsten en Wetenschappen, 2.14.45, inv.nr. ...

Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar

Zie ook:

• Inventaris van het archief van de afdeling Oudheidkunde en Natuurbescherming en taakvoorgangers, (1910-) 1945-1965 (1966) van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen
• Inventaris van het archief van de afdeling Kunsten en taakvoorgangers, (1879, 1927-) 1945-1965 van het Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen

Enkele verwante archieven voor de periode 1940-1945 bevinden zich bij het NIOD:

• Archief van de afdeling Kultuurbescherming en Wetenschap van het Departement van Opvoeding, Wetenschap en Kultuurbescherming
• Archieven van het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten