3.18.16 Inventaris van het archief van het klooster Maria Magdalena in Bethanië te 's-Gravenzande
Bekijk de zoekhulp bij dit archief
Archief
Titel
3.18.16Auteur
J.M. Sernée, S.W.A. Drossaers, W.G. FeithVersie
Copyright
Beschrijving van het archief
Naam archiefblok
Kloosters Delfland: Maria Magdalena in Bethanië te 's-GravenzandePeriodisering
Archiefbloknummer
36015Omvang
183 inventarisnummer(s) 0,20 meterTaal van het archiefmateriaal
Het merendeel der stukken is in het.Soort archiefmateriaal
Normale geschreven en gedrukte teksten. De Nederlandstalige stukken van vóór ca. 1700 zijn geschreven in het gotische cursiefschrift, met name in de oud-Hollandse klerkencursief. De Duitse stukken zijn grotendeels in het Kurrentenschrift geschreven.Archiefdienst
Nationaal ArchiefLocatie
Den HaagArchiefvormers
Klooster "Maria Magdalena in Bethanië"Samenvatting van de inhoud van het archief
Het archief bevat grotendeels stukken met betrekking tot het financieel beheer van het klooster, zoals stukken betreffende landerijen en huizen (zowel binnen als buiten de stad en het ambacht 's-Gravenzande) en rentebrieven. Daarnaast bevinden zich in het archief stukken betreffende de stichting van het klooster, waaronder een giftbrief en een akte van Philips van Bourgondië.Archiefvorming
Geschiedenis van de archiefvormer
In de eerste helft der 13de eeuw werd door de graven van Holland in hun residentie 's-Gravenzande een gasthuis gesticht om als logement te dienen voor zwervers. Het reglement ( zie het cartularium (Inv. no. 5) fol. XVI verso. ) spreekt van een hospitalium pro reysantibus in Zeelandia ( Met Zeelandia zal natuurlijk niet bedoeld zijn het graafschap Zeeland, maar een gebied in de omgeving van 's-Gravenzande. Misschien heette wel aldus het eiland, waarop 's-Gravenzande is ontstaan. (zie "de Masemude" van Dr. A. A. Beekman in Tijdschr. v. h. Kon. Ned. Aardrijksk. Genootsch. 2e Ser. dl. XXXVI afl. 3). In de 14de eeuw komt te 's-Gravenzande de naam Zeelander of van Zoeland herhaaldelijk voor en is ook wel sprake van Zeelandersland. In het request om secularisatie of verhuizing, vermeld in Bijdr. bisd. Haarl. XXV 371 beklagen de broeders zich, wenschende bevrijd te worden van de landloopers en vagebonden, die hen, "als niet wijt van de Zeelant leggende", dagelijks lastig vallen. ) , waar men slechts één nacht onderdak kon vinden en bij storm hoogstens twee; wie aldaar ziek werd, moest worden geëvacueerd naar Delft of den Haag. Aan het hoofd stonden 2 gasthuismeesters, die tevens het beheer der inkomsten hadden. In het begin der 15e eeuw schijnen zij dit verwaarloosd en de gelden voor andere doeleinden besteed te hebben. De Regulieren van St. Hieronymusdal te Delft maakten hiervan gebruik door zich tot PHILIPS DEN GOEDE te wenden, wijzend op dit wanbeheer, met verzoek hun die inkomsten te schenken tot het stichten van een klooster hunner orde te 's-Gravenzande. Waarschijnlijk is hun aandacht juist op dit gasthuis gevallen, doordat een hunner conventualen in 1404 door den graaf begiftigd werd met de kapelanie op het altaar der Heilige Maagd en St. Anna in het gasthuis. Den 24sten April 1427 droeg hertog PHILIPS als ruwaard van Holland deze inkomsten over, op voorwaarde, dat de Regulieren het gasthuis met 8 bedden in stand zouden houden. Den 3den December 1427 verhief bisschop ZWEDER van Utrecht het huis tot een klooster der orde van Reguliere Kanunniken van St. Augustinus met bevestiging van deze overdracht. De stad scheen een overdracht door den ruwaard niet voldoende te achten, want in Augustus had zij zich tot gravin JACOBA - in 1427 in naam nog de landsvorstin - gewend om deze overdracht te bewerkstelligen. Zonder echter dit antwoord af te wachten, gaf het stadsbestuur in November zijn toestemming tot het oprichten van dit klooster, waarbij het aan zich houdt de benoeming van de gasthuismeesters uit de poorters. Eerst in Februari 1433 gaf JACOBA haar toestemming, in haar antwoord sprekend, alsof nog geen klooster tot stand ware gekomen. De Regulieren uit Delft echter onder hun conventuaal NICOLAUS THOMAS' zoon, betrokken, steunend op de bovengenoemde bisschoppelijke bevestiging, dadelijk het nieuwe klooster. Het beheer der gasthuisgoederen schijnt er nadien niet beter op geworden te zijn, want in 1439 werd naast het klooster Bethanië ook dat van Syon door den bisschop gemachtigd tot de beschikking over de inkomsten. Het gasthuis stond ten Noorden achter de kerk, op een terrein van 41/2 morgen; ten Oosten daarvan werd het klooster gebouwd buiten de bebouwde kom, waardoor verklaard wordt, dat in de stukken afwisselend sprake is van het klooster binnen en buiten 's-Gravenzande. Voor het klooster, achter de kerk, lag het bagijnhof, dat zoo nauw aan het gasthuis grensde, dat het paterhuis van het eerste met een verdieping over het terrein van het gasthuis uitstak. De onderlinge ligging dezer gebouwen blijkt duidelijk uit de kaarten in de beide kaartboeken (Inv. nos. 6 en 7), waar men ook een indruk krijgt van den omvang der kloostergebouwen met een ruim binnenhof en de kapel. Deze nabijheid, maar misschien nog meer de rijke inkomsten van het bagijnhof gaven aanleiding, dat reeds in 1428 de prior een poging deed - doch tevergeefs - om het bagijnhof onder zijn bewind te brengen. Nadat het klooster zich in 1437 had weten los te maken van de parochie, waarbij het het recht kreeg een eigen kerk en kerkhof te hebben, stelde het zich in 1444 onder het kapittel van Syon ( Römer. a. w. I 391. ) . In het midden der 16de eeuw werd het klooster der Cellezusters te Brielle en der Regularissen te Rijswijk door den bisschop van Utrecht onder het toezicht van den prior van Bethanië gesteld ( Bijdr. bisd. Haarl. XXV 366. ) .Geschiedenis van het archiefbeheer
De verwerving van het archief
Aanwijzingen voor de gebruiker
Materiële beperkingen
Aanvraaginstructie
- Creëer een account of log in.
- Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
- Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.
Citeerinstructie
Nationaal Archief, Den Haag, Kloosters Delfland: Maria Magdalena in Bethanië te 's-Gravenzande, nummer toegang 3.18.16, inventarisnummer ...
NL-HaNA, Kloosters Delfland / Maria Magdalena in Bethanië, 3.18.16, inv.nr. ...
Verwant materiaal
Beschikbaarheid van kopieën
-
-
-
reg. nos. 260 en 263.
-
260 1536 November 20
Allaert Henrix zoon en Jan Claes' zoon, schepenen van sGravenzande, oorkonden, dat Pieter Doen zoon den prior en den procurator der Regulieren aldaar belooft om, zoodra hij het land benoorden het convent, thans reeds door ruiling bij hen in gebruik, kan missen, hij het hun zal verkoopen voor een prijs, te bepalen door 4 arbiters.
Upten twintichsten dach in Novembri int jair vijftienhondert ses ende dertich.
a. Oorspr. ( Inv. no. 103.1 ). Met geschonden stadszegel in groene was (bij hande van Aeriaen Sproncx zoon, burgemeester).
b. Afschr. in Inv. no. 5 , fol. LXXXVI verso.
-
263 1540 April 13
Cornelis Willem Coppairts zoon en Allairt Henrix zoon, schepenen der stad van sGravensande, oorkonden, dat Pieter Doen zoon verkoopt aan het convent der Regulieren van Bethaniën zijn aanspraken op het land bij het klooster, dat hij in huur heeft van den Heiligen Geest en van het Onse Liever Vrouwen en St. Annengilde te sGravensande, met verzoek aan de administrateurs hem uit te boeken en het klooster als huurder in te boeken.
Upten derthyensten dach in Aprille in den jaire ons Heeren duysent vijfhondert veertich.
a. Oorspr. ( Inv. no. 103 ). Het stadszegel verloren.
b. Afschr. in Inv. no. 5 , fol. LXXXVII
Uit fol. 7 in het kaartenboek ( Inv. no. 7 ) blijkt, dat dit land groot is 3 morgen 25 roeden.
-
-
-
-
Zie ook reg. no. 4.
-
Deze kapelanie is gesticht in 1344 door Johanna van Brabant, gravin van Holland. (reg. no. 6). Zie ook reg. no. 28.
-
-
135 1455 Februari 20
Phillips, hertog van Bourgoengen enz., schenkt, nu Jan Jacobs zoon, priester in het gasthuis te sGravensande, bedlegerig is geworden, het officie van een wekelijksche zielmis aan de Regulieren buiten sGravensande.
Gegeven upten twintichsten dach van Februario int jair onss Heren duysent vierhondert vier ende vijftich na den loop van onsen Hove.
Oorspr. ( Inv. no. 104 ). Met geschonden zegel van de oorkonder in rode was.
reg. no. 135.
-
-
-
reg. nos. 12, 11 en 3
Zie ook reg. no. 2-
11 1348 Januari 21
Landschepenen van sGravenzande oorkonden, dat Hughe Pieters zoon de 2 morgen land aldaar, strekkende van de steenen brug bij Scilperorde tot den Maesdijc en gekocht van Coppaert Jans zoon van Naeldwijc door Willaem van den Hofdijc, gasthuismeester te sGravenzande, ten behoeve van de kapellanie in het gasthuis, waaraan hij nog 4 jaar huur had, opnieuw heeft ingehuurd voor 10 jaar van heer Niclays den Vlaminc, kapelaan aldaar.
Ghegheven int jaer ons Heren M° CCC° achte ende viertich up beate Agnieten dach.
a. Oorspr. ( Inv. no. 105 ). Het schependomszegel verloren.
b. Afschr. in Inv. no. 5 , fol. LXIII.
-
12 1366 Maart 16
Ade Coppaert Jans zoons doet afstand van haar aanspraken op 2 morgen land in het Nieuwelant, die zij als morgengift had en die het gasthuis van den Zande kocht van Coppaert Jans zoon.
Ghegheven int jaer ons Heren MCCC ses ende tsestich op den sestienden dach in Maerte.
a. Oorspr. ( Inv. no. 105.1 ). Met geschonden zegel van Ades neef Jan Baeck Gheryts zoon in groene was.
b. Afschr. in Inv. no. 5 , fol. XXXIIII verso.
-
3 1310 Juni 24
Jan, proost, en het convent van Coninxvelt verkoopen aan Huge uit het gasthuis van den Zande, ten behoeve daarvan, de 3 morgen, die zij te Zande bezaten.
Ghegheven int jaer ons Heren dertienhondert ende tine sente Jans misse tot Middesomer.
a. Oorspr. ( Inv. no. 105.2 ). Met de geschonden zegels van den proost en het convent in groene was.
b. Afschr. in Inv. no. 5 , fol. XXXIIII.
Zie regest no. 2.
-
-
133 1453 November 2
De provisor en deken van Delfflandia doet uitspraak in een geschil tusschen heer Johannes Jacobus' zoon, priester, en Arnoldus Theodericus' zoon over een rente van 20 groot Hollandsch 's jaars, gaande uit zeker huis in de stad tsGravensande, waarbij hij beslist, dat de eigenaars van dat huis de rente moeten betalen aan heer Johannes, ten bate van de kapelanie in het gasthuis aldaar.
Datum anno Domini millesimo quadringentesimo tercio die ut supra (in consistorio nostro feria quinta post omnium Sanctorum hora causarum in ecclesia Sancti Ypoliti martiris in Delff).
a. Oorspr. ( Inv. no. 106 ). Het dienst zegel verloren.
b. Afschr. in Inv. no. 5 , fol. CXXXVI verso.
reg. no. 133
-
-
-
-
-
-
-
254 1533 Juni 19
Gerit Jacobs zoon, prior, en Anthonis Pieters zoon, procurator van het convent der Regulieren te sGravenzand, verleenen toestemming aan de bewaarsters van het bagijnhof aldaar tegen een recognitie van ½ stuiver 's jaars om het paterhuis met zijn pilaren te bouwen op een halve roede gronds van het gasthuiserf.
In den jaere XVc drie ende dertich den negentienden dach in Junio.
a. Oorspr. ( Inv. no. 107 ). Met de handtekeningen van den prior, den procurator, de bewaarsters (Elyzabeth Matheus' dochter mede voor Alijt Wouters dochter) en notaris Theodoricus Spronck zoon, priester.
b. Afschr. in Inv. no. 5 , fol. CLV verso.
reg. no. 254.
-
-
-
44 1417 Mei 31
Allaert Bertelmees zoon en Dirck Jacobs zoon, schepen in sGravenzande, oorkonden dat Meyns Jans zoon erkent schuldig te zijn aan het gasthuis aldaar een jaarlijkse rente van 5 schellingen Hollands, gaande uit zijn huis en erf aan de Langestraet, doorlopende tot de Afterwege toe.
Int jair ons Heeren M CCCC ende zeventien upten lesten dach in Meye.
a. Oorspr. ( Inv. no. 107A ). De beide schepenzegels verloren
b. Afschr. in Inv. no. 5 , fol. CXXXV verso.
reg. no. 44.
-
5 1338 Feburari 7
Arnoud, parochiepastoor van 's graven Zande, en landschepenen aldaar oorkonden, dat Hughe Mouwe 1 morgen land, liggende bij Teylingherland, vermaakt aan de kerk met last om van de opbrengst, na behoud van 20 schellingen, 5 schellingen aan de Heiligen Geest en het overige aan het gasthuis uit te keeren.
Ghegheven des Saterdaghes na sente Aechten dach int jaer ons Heeren M° CCC° achte ende dertich.
a. Oorspr. ( Inv. no. 108 ). De zegels van de oorkonders verloren.
b. Afschr. in Inv. no. 5 , fol. XLVII.
reg. no. 5.
-
8 1345 Augustus 29
Landschepenen van 's graven Zande oorkonden, dat Ecghebrecht Jans zoon van Amersvoerde verkoopt aan het gasthuis van sGravenzande een jaarrente van 10 schellingen Hollandsch, gaande uit de woning van Hughe Pieter Jan vrouw Aliden zoons zoon.
Ghegheven int jaer ons Heren MCCC vijf ende viertich up sente Jans dach te uytgaende Oest.
a. Oorspr. (Inv. 109) Met het geschonden landschepenzegel in groene was.
b. Afschr. in Inv. no. 5 , fol. CXXXII.
reg. no. 8.
-
-
-