Terug naar zoekresultaten

4.MCAL Inventaris van de kaartenverzameling van het Ministerie van Marine (1642) 1813-1872

Download inventaris als PDFDownload inventaris als XML

Meer uitleg

Voer een zoekterm in
VorigeVolgende

Beschrijving

ArchiefBeschrijving van het archiefArchiefvormingAanwijzingen voor de gebruikerVerwant materiaalBijlagen

Archief

Titel

4.MCAL
Inventaris van de kaartenverzameling van het Ministerie van Marine (1642) 1813-1872

Auteur

P.A. Leupe

Versie

15-09-2025

Copyright

Nationaal Archief, Den Haag
1872 cc0

Beschrijving van het archief

Naam archiefblok

Marine Centraal Archief - Kaartenverzameling
Marine / Kaarten

Periodisering

archiefvorming: 1813-1872
oudste stuk - jongste stuk: 1642-1872

Archiefbloknummer

MCAL

Omvang

6074 inventarisnummer(s)

Taal van het archiefmateriaal

Het merendeel der stukken is in het Nederlands.

Soort archiefmateriaal

Normale geschreven, getypte en gedrukte documenten, geen bijzondere handschriften.

Archiefdienst

Nationaal Archief

Locatie

Den Haag

Archiefvormers

Ministerie van Marine (1813-1872)

Samenvatting van de inhoud van het archief

Zee-, kust- en rivierkaarten van gebieden over de hele wereld vormen samen veruit het grootste deel van de kaartenverzameling van het Ministerie van Marine. Het gedeelte dat landkaarten betreft is kleiner van omvang en bevat kaarten van Europa en de andere werelddelen. Het archief wordt gecomplementeerd met een aantal kaarten voor een specifiek gebruiksdoel, zoals krijgskundige, waterstaats- en statistische kaarten. Ook sterren- en natuurkundige kaarten maken, naast wind- en stromingskaarten, deel uit van het archief.
De collectie bevat slechts enkele atlassen. Het merendeel van de atlassen die Leupe in 1872 in deze toegang beschreef, toen de verzameling nog bij het departement was, bevindt zich sinds 1917 bij het Scheepvaartmuseum in Amsterdam.

Archiefvorming

Geschiedenis van het archiefbeheer
De verzameling van kaarten van het Departement van Marine, voornamelijk uit zeekaarten bestaande, is in het laatste dozijn jaren zoo aanzienlijk toegenomen, dat het opnieuw ordenen en catalogiseren noodzakelijk was geworden, waarbij tevens de wensch is ontstaan den catalogus in druk uit te geven.
De heer P.A. Leupe, tijdelijk ambtenaar bij het Rijksarchief en op dit terrein wel bekend door het bewerken en uitgeven van een catalogus van land- en zeekaarten dier instelling, heeft, daartoe aangezocht zijnde, die taak ook voor de Marine-verzameling op zich genomen en in zijn vrijen tijd dien omslagtigen arbeid ten einde gebragt. Hierdoor is aan het eerste vereischte van bruikbaarheid dier verzameling voldaan.
Het catelogiseren en rangschikken der kaarten en het corrigeren der proeven in zijn geheel genomen, is het werk van den heer Leupe, en ik heb mij er slechts in zoverre mede ingelaten, als door Z.W.E.G. van mij raadgeving of hulp bij dit werk werd verlangd.
Hetgeen nu meer nog dient gedaan te worden om die kaartenverzameling toegankelijk te maken, behoeft hier niet besproken te worden; maar het is goed te weten dat die uitgave een eerste, doch voorname stap is om tot dat doel te geraken.
Wat het gebruik van den catalogus betreft, behoeft men slechts den inhoud te raadplegen om te zien welke volgorde bij de rangschikking is aangenomen. Men zal alsdan opmerken dat er hier en daar sprongen in voorkomen welke echter onvermijdelijk zijn, welk stelsel van rangschikking men ook mogt hebben gekozen. Zij zullen echter in het gebruik van den catalogus wel geen bezwaar opleveren.
In de beschrijving der kaarten zijn, waar het kon gegeven worden, bij den titel tevens de geografische grenzen en de schaal vermeld, terwijl de opgave van de nuttige grootte der kaart èn als middel om over de uitgestrektheid der kaart te oordeelen, kan gebruikt worden. Ook de afzonderlijke plannen, op enige kaart voorkomende, zijn met eene gelijke nauwkeurigheid als die der kaarten beschreven.
Ofschoon ik het niet noodzakelijk acht het nut en de belangrijkheid van kaarten voor een groot aantal vakken van wetenschap en kennis toe te lichten, daar zulks algemeen bekend en erkend is, moet ik echter op een voordeel wijzen, dat de Maatschappij uit het bestaan van zooveel mogelijk volledige verzamelingen van kaarten kan trekken, een voordeel dat dikwijls over het hoofd is gezien. Eene groote reeks van kaarten namelijk van hetzelfde gedeelte van den aardbol levert eene zigtbare geschiedenis van dat deel op als deze kaarten in opvolgende tijden met een tamelijken graad van naauwkeurigheid zijn vervaardigd. Zij is eene geschiedenis van veranderingen in vorm, gedaante en toestand, en voor zooverre de menschenhand niet onmiddellijk die veranderingen heeft gewrocht, toonen die kaarten ons de resultaten van de onafgebroken werking der natuurkrachten. Zij zijn als het ware de geregistreerde complexe waarnemingen omtrent den toestand van een zelfde plek in achtervolgende tijden gedaan en kunnen dus dienen om eenig inzigt in de wetten te verkrijgen, waardoor die veranderingen worden beheerscht. Wat zoodanig inzigt, al is het ook slechts benaderd, bij het projecteren van groote werken nuttig kan zijn, springt in het oog. Had men die kennis altoos bezeten, menige kostbare teleurstelling ware bespaard geworden.
Januari 1872
De Directeur van het Depôt van Kaarten enz. bij het Ministerie van Marine,
J.M. Obreen
De verwerving van het archief
De rechtstitel is (nog) onbekend.
De atlassen van het Marinebestand werden van overdracht in 1924 uitgezonderd en gedeponeerd als bruikleen bij het Scheepvaartmuseum Amsterdam. ( Verslagen omtrent 's Rijks oude archieven XLVII (1924), 40-42. ARA, 2.14.03, archief ARA, inv.nr. 208, brief d.d. 1 april 1924. )

Aanwijzingen voor de gebruiker

Openbaarheidsbeperkingen
Volledig openbaar.
Beperkingen aan het gebruik
Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.
Materiële beperkingen
Het archief kent beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van kwetsbare of slechte materiële staat.
Aanvraaginstructie
Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:
  1. Creëer een account of log in.
  2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
  3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.
Citeerinstructie
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Marine Centraal Archief - Kaartenverzameling, nummer toegang 4.MCAL, inventarisnummer ...
VERKORT:
NL-HaNA, Marine / Kaarten, 4.MCAL, inv.nr. ...

Verwant materiaal

Beschikbaarheid van kopieën
Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar

Bijlagen

Toelichting en verklaring der teekens
De titels der kaarten zijn, zooveel mogelijk, naauwkeurig wedergegeven en zooveel verkort, dat de duidelijkheid er niet door wordt benadeeld. Onder de titels zijn vermeld:
  1. de schaal, zoo als die op de kaart wordt gevonden, in Nederlandsche maat overgebragt; waaruit gemakkelijk de verhouding kan worden berekend tusschen de grootte der kaart en de ware grootte die zij voorstelt. Stond de betrekkelijke grootte in lengtemaat op de kaart dan is deze alleen opgegeven;
  2. de nuttige afmetingen van de kaart;
  3. de soort van druk.
Voornaamste verkortingen
M.S.
Manuscript
M.S.P.
Manuscript op pergament
N.Br.
Noorderbreedte
Z.Br.
Zuiderbreedte
O.
Oost
W.
West
L.
Lengte
L. Amst.
Lengte Amsterdam
L. Lond. of L.
Lengte Londen
L. Greenw. of Gr.
Lengte Greenwich
L. Par. of P.
Lengte Parijs
L. Cad. of C.
Lengte Cadiz
L. Ten. of T.
Lengte Teneriffe
L. Ferr. of F.
Lengte Ferro
L. Koppenh.
Lengte Koppenhagen
M. of m.
Mijlen
D.m. Zeem.
Duitsche Mijlen. Zeemijlen
Deens.m. Zeem.
Deensche Mijlen. Zeemijlen
Eng. of E.m. Zeem.
Engelsche Mijlen. Zeemijlen
Fr. of F.m. Zeem.
Fransche Mijlen. Zeemijlen
Span. of Sp.m. Zeem.
Spaansche Mijlen. Zeemijlen
Ital.m. Zeem.
Italiaansche Mijlen. Zeemijlen
Holl. Of H.m. Zeem.
Hollandsche Mijlen. Zeemijlen
Geogr.m. Zeem.
Geographische Mijlen. Zeemijlen
Brit. St. m.
Brittsche Statute Mijlen
Leag.
Leaques
Lieus de Fr. of L.
Lieues de France
R.R.r.
Rijnlandsche Roeden
Kon.r.
Konings Roeden
Hondtsb.r.
Hondtsbossche Roeden
Bloois.r.
Blooische Roeden
Geometr.r.
Geometrische Roeden
Kabell.
Kabellengten
Kett.
Kettingen
Tois.
Toises
Vad. Of V.
Vademen
V.
Voeten
Amst. v.
Amsterdamsche voeten
Eng. v.
Engelsche voeten
Oldenb. v.
Oldenburger voeten
Par.
Parijsche
Ned. Ell.
Nederlandsche Ellen
Str.
Strepen
Mètr. of M.
Mètres
Atlas van Arent Roggeveen
Lijst van de atlasbladen, aanwezig in Leupe Marine [4.MCAL] die tezamen een bijna complete atlas vormen. Deze atlas, van Arent Roggeveen, werd in 1675 voor het eerst uitgegeven door Pieter Goos. Waarschijnlijk betreft het hier de achtste uitgave van deze atlas, verzorgd door Johannes Loots in 1717. Nadere informatie hierover is te vinden in de Atlantes van Koeman, pag. 419, 452 en 453. Hieronder een staat van de atlasbladen en waar ze In Leupe Marine [4.MCAL] terug zijn te vinden.
Koeman nr. Folionr. atlas Nr. Leupe Marine [inv.nr.] Naam uitgever Kaartmaker
(1) 2826
(2) 1 2860
(3) 2 2859
(4) 3 2858 Roggeveen
(5) 4 2857 Roggeveen
(6) 5 2856 Loots Roggeveen
(7) 6 3498 Loots Roggeveen
(8) 7 2855 Loots Roggeveen
(9) 8 2854 Roggeveen
(10) 9 2853 Loots Roggeveen
(11) 10 2852 Loots Roggeveen
(12) 11 2851 Loots Roggeveen
(13) 12 2850 Loots Roggeveen
(14) 13 2849 Loots Roggeveen
(15) 14 2848 Loots Roggeveen
(16) 15 2847 Roggeveen
(17) 16 2846 Roggeveen
(18) 17 3201 Roggeveen
(19) 18
(20) 19 3391/92
(21) 20 3345 Roggeveen
(22) 21 3354 Loots Roggeveen
(23) 22 3353 Loots Roggeveen
(24) 23 3268 Roggeveen
(25) 24 3273 Loots Roggeveen
(26)
(27) 25 2441
(28) 26 2440
(29) 27 2427
(30) 28 2428
(31) 29 2429
(32) 30 3176
(33) 2416
Koeman nr.Folionr. atlasNr. Leupe Marine [inv.nr.]Naam uitgeverKaartmaker

Archiefbestanddelen