Alles uitklappen
In onderstaande tabel vindt u een overzicht met veel voorkomende afkortingen in de stamboeken. De eerste kolom bevat de afkorting met daarachter wat het betekent.
| Afkorting | Uitgeschreven |
|---|---|
| A. en O. | Atjeh en Onderhorigheden |
| a/b | aan boord |
| Afd. | Afdeling (bijv. van een Ministerie, maar ook wel legeronderdeel, vergelijkbaar met regiment) |
| Afm / afm | afmonstering |
| Afw. | afwijzing (van verzoek) |
| Ag. | Agenda (verwijzing naar een ander document) |
| arrondt | arrondissement |
| Art (-ie) | Artillerie |
| A.S. | Algemeen Stamboek (zie de Verklarende woordenlijst) |
| Auth. | autorisatie/machtiging |
| a.v. | als voren (verwijzing bijv. naar eerdergenoemde instantie/functionaris) |
| Bat (–on) | bataillon/bataljon |
| b/d | bij de |
| ben. | benoeming |
| besch. | beschikking |
| besl. | besluit |
| b/h | bij het |
| B.K. | Ereteken Belangrijke/Bijzondere Krijgsbedrijven/-verrichtingen |
| Br-t | Brabant |
| Cdt | commandant |
| Cie | compagnie |
| Com-dt | commandant |
| Commt | commandant |
| Comp /comp | compagnie |
| Cond.st | conduite-staat : periodieke beoordeling van gedrag en kunde |
| C.v.g.g. | Certificaat van goed gedrag |
| dato | op genoemde datum |
| d. | dagen (bij periode-aanduiding) |
| d.a.v. | daar aan volgend (in context met een eerder vermelde datum) |
| dd. | de dato (datum/gedateerd) |
| Dep. / dep. | naar gelang context : Departement/depeche (=brief)/depot |
| detach(t) | detachement (kleinere soort legereenheid) |
| dg | dagen [bij periode-aanduiding] |
| Dir.g. | Directeur-generaal |
| disp. | dispositie/beschikking |
| dito | dezelfde/hetzelfde |
| do | zie dito |
| D.v.K. | Departement van Koloniën |
| D.v.O. | Departement van Oorlog (naar gelang context in Nederland of in Nederlands-Indië) |
| E.B.K. | zie bij B.K. |
| E.v.D. | expiratie / einde van dienst |
| Exh / exh | exhibitum |
| ft (?) | fregat (?) |
| Gag-t | gagement |
| Garn | garnizoen(s) |
| G.B. | naar gelang context: Garnizoens-Bataljon of Gouvernements-besluit |
| Gen. | Generale (-Staf) |
| Gepl. | geplaatst [aangesteld] |
| Gew. | Gewestelijk |
| GG | Gouverneur-Generaal (van Nederlands-Indië) |
| Gouv(t) | Gouvernements (-besluit) |
| Gouv.besl. | Besluit van de Gouverneur-Generaal van Nederlands-Indië |
| Gratif. | gratificatie |
| Hg | Handgeld (premie bij aanwerving / contract) |
| HMG | Hoog Militair Gerechtshof (naar gelang context in Nederland of in Nederlands-Indië) |
| H(r) M(s) | Hare(r) Majesteit(s) (in combinatie met “besluit“ of bij Marineschip) |
| h.t.l. | hier te lande (let op context waar het document werd opgesteld) |
| id | idem [dezelfde/hetzelfde] |
| Ind. | Indisch |
| Inf (-ie) | Infanterie |
| ing. | ingaande |
| Insp. | Inspecteur (der Infanterie, Artillerie enz.) |
| Kab. | Kabinet (van de Gouverneur-Generaal, in vermeldingen van besluiten) |
| K.B. | Koninklijk Besluit |
| Kgv | krijgsgevangen |
| K.I. [Marine] | Koninklijk Instituut (der Marine]) |
| K.K. | Keerkringen (vermelding periode tussen de -) |
| Kl / kl | klasse (bij rang-of functie-aanduiding) |
| KMA | Koninklijke Militaire Academie (opleidingsinstituut voor beroepsofficieren) |
| Kol. | Koloniën/Koloniaal |
| Kol.Res. | Koloniale Reserve, Korps – te Nijmegen (zie de Verklarende woordenlijst) |
| Kon.Besl | Koninklijk Besluit |
| K.R. | Koloniale Reserve, Korps – te Nijmegen (zie de Verklarende woordenlijst] |
| K.v.G. | Kust van Guinee / Guinea (West-Afrika) |
| kw | kwartaal |
| K.W.D. | Koloniaal Werf Depot (te Harderwijk) (zie de Verklarende woordenlijst) |
| La | Littera (Letter, bij vermeldingen van besluiten) |
| L.H. | Linker Half (in combinatie met Bataljon of Regiment) |
| Litt. | Littera [Letter, bij vermeldingen van besluiten) |
| Maatsch. | Maatschappij |
| m(d) | maand(en) (bij periode-aanduiding) |
| Middell. | Middellandse zee |
| mil. | militair(e) |
| Min. | Ministerie |
| m.i.v. | met ingang van |
| mnd | maanden |
| Mrt | maart |
| Mut.st. | Mutatie-staat |
| M.v.K. | Ministerie van Koloniën (Nederland) |
| M.v.O. | Ministerie van Oorlog |
| MS | Motorschip |
| MWO | Militaire Willemsorde (Koninklijke onderscheiding) |
| n.a. | non-activiteit (zie de Verklarende woordenlijst) |
| n.activ. | non-activiteit (zie de Verklarende woordenlijst) |
| Nat.Mil. | Nationale Militie |
| Ned. | Nederland(s) |
| NH | Noord-Holland |
| N.I. | Nederlands-Indië |
| no. | nummer … |
| Off. (v. Gez.) | Officier (van Gezondheid = militair arts) |
| O.I. | Oost-Indië |
| o.i.a.t | ? |
| O.I.B. | Oost-Indisch Boek |
| O.N. | Oranje Nassau (onderscheiding) |
| Onderh. | onderhorigheden (omstreken van een plaats of district) |
| O.Off. | Oudste (=hoogste/commanderend?) officier (aan boord schip) |
| part(ic). | particulier schip (koopvaardijschip) |
| pl. | plaatsing (benoeming/aanstelling) |
| Pr | premie |
| PVV | plaatsvervanger |
| Reg. | register (meestal, ook wel: Regiment) |
| Reg.v.Afm. | Register van Afmonstering (fragmenten van deze administratie Oost- en West-Indië is beschreven in archieftoegang 2.10.50.01) |
| Regt | regiment |
| res. | resolutie = besluit |
| resol. | resolutie = besluit |
| R.H. | Rechter Half (in combinatie met Bataljon of Regiment en dergelijke) |
| RPS(B) | Rijkspostspaarbank |
| Rs | resolutie = besluit |
| R u I | retour uit Indië |
| S / Sf(o) | Suppletie-folio/Suppletie-register (zie de Verklarende woordenlijst) |
| SG | Secretaris-generaal (Departement van Koloniën in Nederland) |
| S.O.K. | Sumatra’s Oostkust |
| SS | Stoomschip |
| Stamb. | stamboek |
| St(s)bl. | Staatsblad |
| Subs. | Subsistentie/Subsistenten (-compagnie / -kader) (zie de Verklarende woordenlijst) |
| Suppl. | Suppletie (-folio/-register) |
| S.W.K. | Sumatra’s Westkust |
| t.g.t. | te goeder/gelegener tijd |
| t.n.i. | ter nieuwe/nadere indeling (plaatsing bij legeronderdeel) |
| t.v. | te voren [voordien/vóór een genoemde datum) |
| t / zee | ter zee (bij Marine) |
| V. of Vb. | Verbaal |
| V.C. | Vaste Corps (bij Marine, bijv. Zeeofficieren) |
| V.D. | volbrachte dienst(-tijd) |
| vdr | voordracht [bij benoeming/aanstelling/ontslag] |
| v/h | van het |
| V.K. | Vrouwen-Korps (bij het KNIL) |
| Voll.Stamb. | Volledig Stamboek |
| Voordr. | Voordracht (van de minister bij koninklijk besluit) |
| voortd. | voortdurend (tegenover “tijdelijk“ bij toekenning van pensioen) |
| V.S. | Volledig Stamboek |
| V.tractem. | vast tractement (basissalaris zonder toelagen) |
| W.I. | West-Indië |
| W.I.B. | West-Indisch Boek |
| W.O. | Willemsoord: Marinebasis bij Den Helder |
| W/oord | Willemsoord: Marinebasis bij Den Helder |
| w/s(chip) | wachtschip: ouder Marineschip, gebruikt als drijvende kazerne |
| Zeel | Zeeland |
| Z Gr | zonder Gratificatie |
| ZH | Zuid-Holland |
| Z(r) M(s) | Zijne(r) Majesteit(s) (in combinatie met 'besluit' of bij Marineschip) |
| Z/O Afd | Zuid en Oost-afdeling (bijv. Borneo) |
In onderstaande tabel vindt u een overzicht van veel gebruikte termen in militaire stamboeken, waaronder de stamboeken van militairen in Oost- en West-Indië (zoals Algemeen Stamboek (Indië), Volledig Stamboek en West-Indisch Boek).
| Term | Verklaring |
|---|---|
| Algemeen Depot v.d. Landmacht | zie bij Koloniaal Werf Depot. |
| Algemeen Stamboek (Indië) | Stamboek van onderofficieren en manschappen, bijgehouden vanaf 1832 door de Legerleiding in Oost-Indië. Hierin staan alle dan nog in dienst zijnde militairen vanaf 1815. Het Algemeen Stamboek Indië is ook bekend onder de naam Linnen Banden en is te vinden in het archief Stamboeken Onderofficieren en manschappen van het KNIL (2.10.50.01). |
| Bronzen medaille | onderscheiding voor bepaald aantal jaren dienst. |
| Cadettenschool | voor-opleidingsinstituut voor jongens die naar de Koninklijke Militaire Academie willen (het eigenlijke opleidingsinstituut voor beroepsofficieren). |
| Chevron | een zekere militaire rang/kenmerk op uniform. |
| Conduite-staat | periodieke beoordeling van gedrag en kunde. |
| Controle-boek | stamboek van onderofficieren en manschappen van de expeditie-troepen naar Indië uitgezonden 1815-1817, maar ook: serie stamboeken van officieren van het (Koninklijk) Nederlands-Indisch Leger vanaf 1815-1949. |
| Debarkeren | (zich) ontschepen/van boord gaan. |
| Depot-Bataljon | zie bij Koloniaal Werf Depot. |
| Derwaarts [vertrokken] | ergens naartoe vertrekken. |
| Detacheren / detachering | tijdelijk(e) plaatsing/plaatsen in een ander legerverband dan bij het vaste onderdeel. |
| Elève | leerling |
| Embarkeren | scheep gaan/zich inschepen |
| Engagement / engageren | (in) dienstneming/dienstnemen |
| Eresabel | speciale onderscheiding voor bijzondere verrichtingen |
| Escadron | legeronderdeel bij Cavalerie |
| Exhibitum | registratiekenmerk van een archiefstuk bestaande uit een datum en nummer combinatie. De datum wordt vaak weergegeven als breukgetal dat andersom gelezen moet worden: 3/5 = 5 maart. |
| Expiratie | einde/afloop |
| Extract-stamboek | bijnaam voor (serie) afschriften van het in Nederlands Oost-Indië bijgehouden stamboek van vooral officieren, maar soms ook als term gebezigd bij onderofficieren en manschappen (waar voor deze laatste twee meestal de term 'Volledig Stamboek' wordt gebruikt) zie archieftoegang 2.10.50.02, inventarisnummers 86-299, resp. 300 - 630. |
| Fuselier | gewoon soldaat bij de Infanterie |
| Gagement / gageren | ander woord voor pensioen/pensioneren |
| Gedetacheerd | zie detacheren/detachering |
| Ge(re)engageerd | zie engagement/re-engagement |
| Gegageerd | pensioen verleend/gepensioneerd |
| Gesp | clip voor op het lint bij het Ereteken voor Bijzondere Krijgsverrichtingen met vermelding van gelegenheid /naam plek waar(bij) verdiend. |
| Gratificatie | beloning of premie |
| Handgeld | (aanwerf-)premie |
| Herwaarts [vertrokken] | ergens naartoe vertrekken |
| Instructie-Bataljon | opleidings-onderdeel bij Wapen der Infanterie |
| Instructie-Compagnie | opleidings-onderdeel bij Wapen der Artillerie |
| Invaliden(-compagnie) | meestal: zieke/herstellende militairen |
| Klasse van Militaire Discipline | strafkamp /soort militaire gevangenis (hetzij als gedetineerde, hetzij als bewakingspersoneel) |
| Koloniaal Werf Depot | het in Harderwijk gevestigde legeronderdeel dat tot 1909 militairen aanwierf en voorbereidde op de dienst bij het leger in Oost- en West-Indië, Eerder Algemeen Depot van de Landmacht, nog eerder Depot-Bataljon (vanaf 1890 naast Korps Koloniale Reserve). |
| Koloniale Reserve (Korps Koloniale Reserve) | legeronderdeel speciaal voor opleiding, uitrusting en verdere verzorging en opvang van militair personeel van / voor het leger in Oost- en West-Indië vanaf 1890 (tot 1909 naast het Koloniaal Werf Depot). |
| Kruiwagen(-straf) | Dwangarbeid |
| Kust van Guinee / Guinea | Gebied in West-Afrika (bij Ghana), tot de overdracht in 1872 aan Engeland een koloniale bezitting van Nederland. |
| Kwartaalstaten | Periodieke naamlijsten van bij het Leger in Nederlands-Indië aangekomen militairen (dus zowel de uit Nederland aangevoerde als de in Indië zelf aangenomen onderofficieren en manschappen). |
| Linnen Banden | Bijnaam voor de in Indië zelf bijgehouden stamboeken van onderofficieren en manschappen van het leger daar (over de periode 1815/1832 tot begin 1898) ook bekend als Algemeen Stamboek Indië (archieftoegang 2.10.50.01). |
| Loteling | dienstplichtig militair |
| Milicien | dienstplichtig militair |
| Monitor | bepaald type marineschip |
| Mutatiestaat | periodieke opgave van opgetreden veranderingen in samenstelling van de troepen |
| Non-activiteit | Tijdelijk niet als militair dienstdoen/in de sterkte worden meegeteld, zonder echt uit de dienst ontslagen te worden. |
| Nummer(ver)wisselaar | Uitgelote dienstplichtige die in plaats van een ingelote dienstplichtige diens dienstplicht vervult. |
| Oost-Indisch Boek | Stamboek van in Oost-Indië zelf aangenomen militairen beneden de rang van officier |
| Paspoort (militair) | bewijs van (normale) dienst-beëindiging |
| Pasporteren | uit de dienst ontslaan |
| Plaatsvervanger | iemand die in de plaats van een andere persoon diens militaire dienstplicht vervult (tot 1898) |
| Ram(toren)schip | bepaald type marineschip |
| Reconvalescenten (depot) | (verblijf voor) van ziekte herstellende militairen |
| Re-engagement / reengageren | opnieuw (in) dienstneming / dienstnemen |
| Sententie | vonnis van een (hogere) rechtbank |
| Stamboek | Register waarin van militairen een persoonsgegevens en aantekeningen over hun loopbaan worden vastgelegd. |
| Subsistenten / Subsistentie | Soort 'wachtkamer'-legeronderdeel voor militairen die worden overgeplaatst of vanuit Indië naar Nederland teruggezonden moeten worden. |
| Suite : 'a la suite' | Plaatsing boven de sterkte bij een legeronderdeel. |
| Suppletiefolio / supplectieregister | Folio’s (bladen) met stamboekinschrijvingen van in Nederland aangenomen onderofficieren en manschappen, bestemd voor het leger in Nederlands-Indië. De term is ook gebruikt voor stamboeken van troepen in West-Indië; dan met de toevoeging Suppletie … West. |
| Valide(-compagnie) | van ziekte herstel(len)de militairen |
| Volledig Stamboek | Losbladig registratiesysteem met gegevens van militairen. Het is een afschrift van de in Nederlands-Indië bijgehouden stamboeken (zie archieftoegang 2.10.50.02, inventarisnummers 300-630). |
| Wachtschip | ouder marineschip, gebruikt als drijvende kazerne |
| West-Indisch Boek | Stamboek van in West-Indië (Suriname en de Antillen) aangenomen militairen, lager dan de rang van officier. |
| Willemsoord | Marinebasis bij Den Helder |
| Zilveren medaille | onderscheiding voor bepaald aantal jaren dienst |
