DUTO-raamwerk
Het DUTO-raamwerk is een praktisch hulpmiddel om de passende maatregelen te bepalen waarmee je overheidsinformatie duurzaam toegankelijk kunt maken. Er zijn verschillende processen en functies gedefinieerd binnen het raamwerk. Degene die expliciet van toepassing zijn op sociale-media-archivering worden in deze module benoemd:
- registreren;
- bewaren;
- ter beschikking stellen;
- vernietigen.
Essentiële kenmerken
Bij het onderdeel technieken is te zien dat elke techniek een andere output levert qua bestandsformaten. Dit heeft ook effect op het informatieobject. Niet elk bestandsformaat is namelijk geschikt om elk type informatie zonder informatieverlies op te nemen. Zo zijn de formaten PDF/A en CSV niet geschikt om dynamische informatie zoals video’s weer te geven.
Kiezen voor een techniek die de essentiële kenmerken intact houdt, is dan ook belangrijk. Essentiële kenmerken zijn nodig om het informatieobject goed te kunnen duiden in termen van authenticiteit, context, en functionaliteit. Voor deze handreiking is geen uitputtend onderzoek uitgevoerd naar de essentiële kenmerken van sociale media. Wel is uitgegaan van het internationaal erkende Joint Information Systems Committee (JISC), die essentiële kenmerken definiëren als: ‘…kenmerken van een informatieobject die haar uiterlijk, gedrag (functionaliteit), kwaliteit en bruikbaarheid bepalen.
Essentiële kenmerken zijn onder te brengen in vijf categorieën.
- Inhoud (content)
Het gaat hierbij om wat inhoud zoals de teksten of een emoji uitdrukken, niet om de vorm. Dus niet enkel dat je een duimpje omhoog ziet, maar dat duidelijk is wat dat duimpje betekent. - Context (context)
Metagegevens, zoals auteur en datum, maken duidelijk door wie en wanneer iets geplaatst is. Het geeft dus context aan een bericht. - Vormelementen (appearance)
Denk hierbij aan kleur en lay-out, waaraan je bijvoorbeeld kan zien op welk platform iets geplaatst is. Bijvoorbeeld de specifieke kleur blauw van Facebook, of de vogel/X van Twitter/X. - Gedrag (behaviour)
Denk hierbij aan interactie en functionaliteit. Bijvoorbeeld een formulier dat je in kan vullen of een video die je kan afspelen. - Structuur (structure)
Verschillende typen onderdelen in een bericht kunnen een relatie hebben, zoals berichten van een account die zijn gedeeld op een ander account (reposts).
Door essentiële kenmerken te koppelen aan het DUTO-proces bewaren en registreren, kun je concreter afwegen waaraan het informatieobject moet voldoen. En dus welke techniek hier het beste op aansluit.
We lichten de toepassing van de essentiële kenmerken toe aan de hand van een concreet voorbeeld. Hieronder is een bericht van het Nationaal Archief te zien. Dit bericht is op Twitter (X) geplaatst op 27 september 2023. Het bericht bevat tekst, emoji’s, een externe link en een afbeelding. Aan de hand van de verschillende afbeeldingen met kaders leggen we de verschillende categorieën essentiële kenmerken van het bericht uit. Bij inhoud en vormelementen is het kader om het hele bericht heen.
| Categorie | Uitleg |
|---|---|
| Inhoud | Hier gaat het om datgene wat de inhoud overbrengt, dus de tekst en afbeelding in dit geval. |
| Context | Dit zijn de de elementen die context bieden. Zoals wie het bericht geplaatst heeft (de gebruiker), wanneer (datum) en het bereik van het bericht van 1.8K (weergaven). Let wel, het gaat ook om metadata die je niet in het bericht zelf kan zien, zoals geolocatie. Ook hashtags kunnen context bieden, maar zijn geen onderdeel van dit voorbeeld. |
| Vormelementen | Hierbij gaat het om wat het uitdrukt. En dat dit goed weergegeven en gelezen wordt door de computer en goed gezien kan worden door mensen. Dat zowel de gebruiker als de computer kunnen zien dat het een tweet is met daarin een afbeelding en verschillende knoppen heeft om aan te geven hoeveel retweets en likes er zijn. |
| Gedrag | Bij gedrag gaat het niet om wat je ziet, maar of datgene wat je ziet zich ook gedraagt zoals verwacht. In dit voorbeeld zien we een afbeelding, maar als hier een video zou staan, zou het als video moeten afspelen. Ook de link valt onder gedrag, deze verwijst namelijk ergens naar als je erop klikt. Een ander voorbeeld is een 3D-afbeelding, die meedraait met de manier waarop je je telefoon beweegt. |
| Structuur | Bij structuur gaat het om de relatie tussen bepaalde elementen. In dit geval is de afbeelding onderdeel van de post. Dat noemen we embedded content. Vandaar dat dit blauwe kader rond de afbeelding in de post staat. Structuur is bij sociale media ook van toepassing op reacties. En dan met name hoe reacties op reacties bij elkaar horen. Verlies je die structuur, dan weet je niet meer welke berichten waarop reageerden. |