Archieven over slavernij op de UNESCO-lijst

Sinds 18 mei zijn de archieven over tot slaaf gemaakten en hun nazaten in Suriname en de Nederlandse Antillen opgenomen in het Memory of the World Register (MoW-register) van UNESCO, de VN-organisatie die zich bezighoudt met werelderfgoed. Het MoW-register bevat documentair erfgoed met een uitzonderlijke betekenis voor de wereld.

Het documentair erfgoed van tot slaaf gemaakte personen

UNESCO heeft onder andere de slaven-, manumissie- en emancipatieregisters en documenten van de burgerlijke stand over vrijverklaarde slaafgemaakten opgenomen in het MoW-register. Deze documenten dateren uit de periode 1816 tot 1969. Ook nieuw in het MoW-register zijn de archiefstukken over de “compensatie” die voormalig slaveneigenaren ontvingen na de afschaffing van de slavernij in 1863. Daarnaast is de Curaçaose Zíkinza collectie opgenomen in het register. De Zíkinza collectie bestaat uit 1410 audio-opnamen van interviews uit de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw. Via deze interviews werden liederen, historische anekdotes, verhalen en beschrijvingen van het dagelijks leven vastgelegd in de moedertaal Papiamentu, en de inmiddels uitgestorven Guene-taal. Naast papieren archieven en audiotapes, zijn ook digitale bestanden in het register opgenomen, zoals de digitale indexen van de slavenregisters.

Opgenomen erfgoed in het MoW-register

Slavenregisters Suriname (1830-1863), Nationaal Archief Suriname (NAS)
Digitale Index van het Slavenregister Suriname
Manumissieregister, Suriname (1832-1863), NAS
Emancipatieregister, Suriname (1863), NAS
Slavenregisters, Curaçao (1839-1863), Nationaal Archief (NA) Curaçao
Digitale Index Slavenregister, Curaçao
Archief van de Burgerlijke Stand - Geboorte, Overlijden, Doopregisters en registers van vrijgemaakte Slaven, Curaçao (1831-1863), NA Curaçao
Juliana-Brenneker-collectie, Curaçao (1856), NA Curaçao
Kolekshon Zíkinza, Curaçao (1955-1969), National Archaeological Anthropological Memory Management (NAAM)
Emancipatieregister, St. Maarten (1863), Overheid Sint-Maarten
Brieven aan diverse personen, St. Maarten (1847-1861), Overheid Sint-Maarten
Archief Algemene Rekenkamer 1863-1868, toegang 2.02.09.08, inventarisnummers 223-248: Stukken tot opheffing der slavernij in West-Indië, Nationaal Archief Nederland
Ministerie van Koloniën 1816-1849, toegang 2.10.01, inventarisnummers 3328-3426 (Suriname) en inventarisnummers 3610-3737 (Curaçao): Gouvernementsjournalen (met manumissievermeldingen), Nationaal Archief Nederland.
Ministerie van Koloniën 1850-1863, toegang 2.10.02, inventarisnummers 6797-6852 (Suriname) en inventarisnummers 6665-6738 (Curaçao): Gouvernementsjournalen (met manumissievermeldingen), Nationaal Archief Nederland.

Gezamenlijke nominatie door vier landen

De opname van 'nieuwe' archiefstukken over tot slaafgemaakten in het MoW-register is te danken aan een gezamenlijke inspanning van de nationale archiefdiensten van Suriname, Curaçao en Nederland, het National Archaeological Anthropological Memory Management (Curaçao) en de overheid van Sint Maarten. In het document ‘Documentair erfgoed van de tot slaaf gemaakte mensen van de Nederlandse Caraïben en hun nazaten’ beargumenteren de partijen bij UNESCO hoe belangrijk de archiefstukken zijn.

Herdenkingsjaar Slavernijverleden

De aanvulling op het MoW-register komt op het juiste moment: het Nederlands slavernijverleden staat volop in de belangstelling. Zeker vanwege de excuses die premier Mark Rutte in december 2022 aanbod voor de rol van de Nederlandse staat in het slavernijverleden. In het herdenkingsjaar slavernijverleden (juli 2023 – juli 2024) zal er in het gehele Koninkrijk aandacht zijn voor de diverse aspecten van deze geschiedenis en de doorwerking daarvan in het heden. Door het kabinet is een meerjarig onderzoek naar het slavernijverleden aangekondigd. De bovenstaande genoemde archieven zullen bij dit onderzoek een belangrijke rol spelen.