Eerste vrije vergadering Staten van Holland juli 1572

450 jaar geleden komen vertegenwoordigers van verschillende Hollandse steden en edelen, de Staten van Holland, voor het eerst in een ‘vrije’ vergadering bij elkaar. Het is een revolutionaire daad tegen de tirannie van de Spaanse vorst en een eerste stap naar de onafhankelijkheid van de Nederlanden. Want alleen de Spaanse koning Filips II of zijn stadhouder heeft het recht een Statenvergadering bijeen te roepen.

Verzet tegen Spanje

Vanaf het moment dat Filips II in 1555 zijn vader Karel V als heer van de Nederlanden opvolgt, rijst er verzet tegen de politiek van de nieuwe koning. De onvrede groeit met de dag en heeft vooral te maken met het meedogenloze optreden en de gehate belastingen (de 10e, 20e en 100e penning) van de landvoogd, de hertog van Alva. Die is door Filips II naar de Nederlanden gestuurd om na de Beeldenstorm van 1566 orde op zaken te stellen.

Deelnemers

In Dordrecht, de oudste stad van Holland, komen tussen 19 en 23 juli edelen en vertegenwoordigers van twaalf Hollandse steden samen in de refter van het Augustijnenklooster. Het zijn afgevaardigden van Dordrecht, Haarlem, Alkmaar, Medemblik, Enkhuizen, Hoorn, Monnickendam, Edam, Leiden, Oudewater, Gouda en Gorcum. Amsterdam is er niet bij, die stad blijft nog tot 1578 Spaansgezind. Willem van Oranje stuurt Philips van Marnix, heer van Aldegonde, naar de vergadering.

Geldnood

De aanleiding voor de Statenvergadering is de wens van Willem van Oranje financiële steun te krijgen van de Staten om de strijd tegen Filips II voort te kunnen zetten. Hij heeft geld nodig voor een leger van 7.000 ruiters en 15.000 man voetvolk. Philips van Marnix vraagt als vertegenwoordiger van Willem van Oranje 100.000 kronen voor de betaling van de eerste maand.

Besluiten

Tijdens de eerste vrije Statenvergadering besluiten de Hollandse edelen en steden zich aan te sluiten bij de opstand tegen de Spaanse vorst en het verzoek van de Prins van Oranje in te willigen. En dat niet alleen: ze benoemen Van Oranje als hun nieuwe stadhouder. De Staten bepalen dus zelf wie voortaan zou optreden als vertegenwoordiger van hun landsheer Filips II. Verder besluiten de Staten op verzoek van Willem van Oranje vrijheid van godsdienst aan te houden en wordt de geuzenleider Willem van der Marck, graaf van Lumey, tot legerleider van Holland benoemd.

Het is nu echt oorlog met Spanje. Toch duurt het nog tot 1581 voor de Staten-Generaal met de akte van Verlatinge Filips II niet langer als heer der Nederlanden erkennen.