In 1621 worden duizenden bewoners van de Banda-eilanden vermoord door de VOC. Na deze genocide wordt het productieproces van nootmuskaat en foelie door de VOC anders georganiseerd. De gruwelijke moordpartij is een kentering in de geschiedenis. De natuur en de mensen worden volledig in dienst gesteld van de koloniale politiek van uitbuiting. De VOC verdeelt de aanplant in perken en verpacht die aan ex-werknemers of hun afstammelingen, collectief perkeniers genoemd. De perkeniers zijn verplicht alle noten en foelie tegen een vastgestelde prijs aan de VOC te leveren. De daadwerkelijke arbeid wordt geleverd door tot slaaf gemaakte mensen, die met duizenden tegelijk naar Banda worden vervoerd. Soms worden zij ontvoerd uit omliggende gebieden, zoals Nieuw-Guinea en de Aru-eilanden, maar soms ook helemaal uit India. Banda wordt daarmee de eerste plantagesamenleving van tot slaaf gemaakte mensen ter wereld. Tot slaaf gemaakte mensen verrichten alle arbeid. Dit systeem zal door de VOC en de latere koloniale Nederlandse overheid herhaald worden, en op veel grotere schaal worden ingezet.
Dit dagregister van de VOC vat een inspectie van de perken op Banda samen. Op de eerste regel staat de naam van de perkenier genoemd. Vervolgens wordt informatie geboden over het perk, waaronder de oppervlakte (genoteerd in ‘zielen’) en wie het perk beheren (meestal tot slaaf gemaakte mensen). Vaak wordt er ook genoemd in welke staat het perk is, en of het goed beheerd wordt.
Op de kaart zijn 6 eilanden van Banda zichtbaar. Groot Banda, ook wel Lonthor, is het grootste eiland. Op het eiland Lonthor zijn perken ingetekend aan de noord- en zuidkant van het eiland. Daar staan de meeste muskaatbomen. De perkeniers zijn verplicht alle geproduceerde nootmuskaat en foelie te verkopen aan de VOC. Het perkeniersstelsel wordt pas in 1873 formeel afgeschaft.
Onderstaande gegevens zijn nodig om de archiefstukken op te vragen in het Nationaal Archief. Gedigitaliseerde stukken kunnen in hoge kwaliteit gedownload worden.
Kaart van Banda (ca. 1835)
Inventaris van kaarten en tekeningen behorende tot het archief van het Ministerie van Koloniën en rechtsopvolgers, (1702) 1814-1963
4.MIKO, inventarisnummer 208.
Dagregister van de VOC (1757)
Inventaris van het archief van de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC), 1602-1795 (1811).
1.04.02, inventarisnummer 11249.
Literatuur
De Vloek van de Nootmuskaat. Amitav Ghosh, 2024.
De Atlas of Mutual Heritage
