De Woningwet van 1901 is een baanbrekende wet, die de overheid voor de eerste keer een rol geeft in het verbeteren van de woonomstandigheden. De wet draagt gemeentes op om voorwaarden te stellen voor goede woningbouw, zoals de aanwezigheid van wc's, licht en voldoende ruimte. Gemeentes krijgen ook het recht om woningen onbewoonbaar te verklaren, waarna ze gesloopt kunnen worden. Daarnaast gaat de overheid investeren in de bouw van betere woningen.
Sociale wetgeving
De Woningwet is een voorbeeld van sociale wetgeving. Deze wetten zijn bedoeld om kwetsbare groepen in de samenleving te beschermen. Aan het einde van de 19e en het begin van de 20ste eeuw wordt er steeds meer sociale wetgeving ingevoerd. Hierdoor krijgt de overheid een grotere rol in de samenleving. Veel van deze wetten bestaan nog steeds. De Woningwet is in de afgelopen decennia drie keer vervangen. De huidige wet dateert uit 2015 en heeft de rol van de overheid in de woningbouw juist weer verkleind.
Het document
De onderstaande afbeelding toont de eerste pagina van de definitieve tekst van de Woningwet van 1901. In de kantlijn zijn nog de laatste aanpassingen te lezen, die ondertekend zijn door de Ministers van Financiën, Binnenlandse Zaken en Justitie. Boven- en onderaan is de goedkeuring van de voorzitters van de Tweede en Eerste Kamers te vinden. Nadat beide Kamers de wet hebben goedgekeurd, is de wet naar het Kabinet van de Koningin gestuurd ter bekrachtiging (formele goedkeuring). Daarna is deze in het Staatsblad gepubliceerd.
In de 19e eeuw neemt het aantal mensen in steden snel toe. De bevolking groeit en steeds meer mensen trekken van het platteland naar de stad op zoek naar werk. Maar de lonen zijn laag, de werkloosheid hoog en goede woningen zijn duur en schaars. Rond 1900 wonen daarom één miljoen mensen (ongeveer een kwart van de bevolking) in slechte omstandigheden. De armste arbeiders en hun gezinnen wonen op elkaar gepakt in krotten, donkere hokken en lekkende kelderwoningen. Doordat wc's en stromend water vaak ontbreken, is er een groot risico op besmettelijke ziekten.
Sociale kwestie
De slechte woonomstandigheden maken onderdeel uit van de 'sociale kwestie'. De sociale kwestie is een verzamelnaam voor de slechte leef- en werkomstandigheden van arbeiders aan het einde van de 19e en het begin van de 20ste eeuw. De sociale kwestie wordt uiteindelijk opgelost door sociale wetgeving en vakbondsacties.
Een kelderwoning
De Woningwet van 1901 lost niet in één klap alle problemen op. Zo leeft de familie Rol met man, vrouw en zes kinderen in 1914 nog altijd in een kelderwoning met één kamer. De onderstaande foto is genomen voor een artikel in het tijdschrift 'Het Leven' over een speciaal bezoek van Koningin Wilhelmina aan arme gezinnen. Bij het kelderraam poseren de moeder en haar zes kinderen rond de tafel, waarboven de olielamp brandt. Het kelderraampje laat slechts flauw daglicht door. Rechts staat een fornuis en links de bedsteden waar het vocht langs de muur loopt. Mevrouw Rol vertelde dat zij de koningin maar even een blik in een bedstede liet werpen, omdat zij niet wilde dat zij het vochtige beddengoed zou zien. De huur bedraagt f 1,50 per week. De heer Rol vertelde de koningin dat het moeilijk is om in Amsterdam een bewoonbare woning voor die prijs te krijgen. Hij is de enige kostwinner en heeft als sloper onregelmatig werk. De laatste tien weken heeft hij slechts f 35,- verdiend. De woonomstandigheden van de familie Rol zijn typerend voor het leven van arbeiders tijdens de sociale kwestie.
Onderstaande gegevens zijn nodig om de archiefstukken op te vragen in het Nationaal Archief. Gedigitaliseerde stukken kunnen in hoge kwaliteit gedownload worden.
Woningwet (1901)
Inventaris van het archief van het Kabinet der Koningin, (1814) 1898-1945 (1988)
2.02.14, inventarisnummer 4826
Nog niet digitaal beschikbaar.
Foto kelderwoning (1914)
Fotocollectie Het Leven (LEVEN 022). Fotograaf onbekend.
Nummer toegang: 7.000SPABB
Bestandsnummer: 58740
