Terug naar zoekresultaten

2.04.22 Inventaris van het archief van het Ministerie van Binnenlandse Zaken: 11e Afdeling Spoorwegen en de daarbij behorende archieven, (1836) 1861-1877 (1893)

Download inventaris als PDFDownload inventaris als XML

Bekijk de zoekhulp bij dit archief

Voer een zoekterm in
VorigeVolgende

Beschrijving

ArchiefBeschrijving van het archiefArchiefvormingInhoud en structuur van het archiefAanwijzingen voor de gebruikerVerwant materiaal

Archief

Titel

2.04.22
Inventaris van het archief van het Ministerie van Binnenlandse Zaken: 11e Afdeling Spoorwegen en de daarbij behorende archieven, (1836) 1861-1877 (1893)

Auteur

A.E.M. Ribberink, N.J.W. de Goeje

Versie

25-03-2024

Copyright

Nationaal Archief, Den Haag
1951 cc0

Beschrijving van het archief

Naam archiefblok

Ministerie van Binnenlandse Zaken: 11e Afdeling Spoorwegen
BiZa / Spoorwegen

Periodisering

archiefvorming: 1861-1877
oudste stuk - jongste stuk: 1836-1889

Archiefbloknummer

B25049

Omvang

1425 inventarisnummer(s) 143,00 meter

Taal van het archiefmateriaal

Het merendeel der stukken is in het
Nederlands

Soort archiefmateriaal

Normale geschreven, getypte en gedrukte documenten, geen bijzondere handschriften

Archiefdienst

Nationaal Archief

Locatie

Den Haag

Archiefvormers

Ministerie van Binnenlandse Zaken/ 11e Afdeling Spoorwegen (1861-1877) Adviseur voor de Staatsspoorwegen (1863-1877) Algemene Dienst bij de Aanleg van Staatsspoorwegen (1860-1870) Commissie voor de Staatsspoorwegen (1860-1863)
Kun, ir. Leopold Johannes Antonius van der (1801-1864)

Samenvatting van de inhoud van het archief

In 1861 was de bemoeienis van de afdeling Waterstaat met de spoorwegen zo omvangrijk geworden, dat een aparte afdeling Spoorwegen nodig werd geacht. Besloten was, dat de Staat ook zelf spoorwegen zou aanleggen. Daarnaast verleende de afdeling concessies voor aanleg en exploitatie aan een toenemend aantal particuliere spoorwegmaatschappijen.
Het archief van de afdeling is geordend op onderwerp: de namen van de rubrieken vallen grotendeels samen met die van de spoorwegmaatschappijen, waarop toezicht werd gehouden door middel van reglementen en vaststelling van de tarieven. Zeer omvangrijk is de rubriek Staatsspoorwegen. Het archief bevat een drietal gedeponeerde archieven, afkomstig van de Commissie Staatsspoorwegen (1860-1863), de adviseur Staatsspoorwegen (1863-1877) en de Algemene Dienst voor de aanleg van Staatsspoorwegen (1860-1873). Ook een serie gedrukte bestekken-Spoorwegen maakt deel uit van het archief. Het archief moet geraadpleegd worden met behulp van eigentijdse toegangen zoals verbalen, klappen en indices.

Archiefvorming

Geschiedenis van de archiefvormer
De 11e Afdeling 'Spoorwegen' van het Ministerie van Binnenlandse Zaken
Bij wet van 18 augustus 1860 werd door het Ministerie Van Hall de aanleg van spoorwegen voor rekening van de Staat geregeld. Op 24 augustus werd L.J.A. van der Kun, hoofdingenieur van de Waterstaat en sinds 30 april 1856 hoofd der Afdeling Waterstaat van het Ministerie van Binnenlandse Zaken, benoemd tot lid van de Commissie voor de Staatsspoorwegen. Op grond hiervan werd bij ministerieel besluit van 1 januari 1861 nr. 8c met ingang van 1 januari 1861 de behandeling der spoorwegaangelegenheden afgescheiden van de 3e afdeling (Waterstaat) en opgedragen aan een nieuwe afdeling, de 11e, met als verantwoordelijk hoofd de referendaris mr. H. baron van Lewe van Middelstum.
De afdeling was belast met de uitvoering van de wet van 18 augustus 1860 betreffende de aanleg van spoorwegen voor rekening van de Staat en met de uitvoering van de wet van 21 augustus 1859 op het gebruik van de spoorwegen.
Ingevolge Koninklijk Besluit van 6 november 1877 nr. 1 ging de behandeling van spoorwegzaken met ingang van 1 januari 1878 over op het nieuw ingestelde Departement van Waterstaat, Handel en Nijverheid.
Commissie voor de Staatsspoorwegen, Adviseur voor de Staatsspoorwegenen Algemene Dienst bij de aanleg van Staatsspoorwegen
Bij wet van 18 augustus 1860 werd door het Ministerie Van Hall de aanleg van spoorwegen voor rekening van de Staat geregeld. Een commissie, bestaande uit ir. L.J.A. van der Kun, hoofdinspecteur van de Waterstaat, generaal-majoor C.T. van Meurs en mr. L.A.J.W. baron Sloet, voorzitter van de Raad van Toezicht op de Spoorwegdiensten, werd bij KB van 24 augustus 1860 nr. 51 geformeerd. Deze commissie was belast met de voorbereiding, uitvoering en leiding van, en toezicht op, de aan te leggen staatsspoorwegen. Bij KB van 17 augustus 1861 nr. 50 werd bepaald, dat voornoemde commissie uit hoogstens vier leden zou bestaan.
Met ingang van 1 september 1863 werd de commissie, ingevolge KB van 30 juli 1863 nr. 72 ontbonden, terwijl haar taak overging op de minister van Binnenlandse Zaken, geassisteerd door de adviseur jhr. G.J.G. Klerck, vroeger secretaris van voornoemde commissie.
Op 11 februari 1876 werd deze, in verband met zijn optreden als minister van Oorlog in het tweede kabinet Heemskerk, als directeur voor de Spoorwegen opgevolgd door N.T. Michaelis.
Personeel werd o.m. aangesteld ingevolge KB van 10 november 1860 nr. 71 ( De voorschriften voor de dienst werden uitgegeven onder de titel 'Verzameling van wetten, besluiten, verordeningen en voorschriften betrekkelijk het aanleggen der Staatsspoorwegen'. )
Ir. L.J.A. van der Kun
Leopold Johannes Antonius van der Kun, geboren te Utrecht 21 september 1801, overleden te 's-Gravenhage 26 januari 1864, sinds 1822 ingenieur, later inspecteur der Waterstaat en sinds 1856 hoofd der Afdeling Waterstaat van het Ministerie van Binnenlandse Zaken, was sinds 1832 belast met werkzaamheden betreffende de spoorwegaanleg. Hij was in spoorwegzaken de adviseur der regering.
Als lid van de Commissie van Drie belast met de voorbereiding en uitvoering van de Spoorwegwet 1860 had hij gedurende drie jaar de gehele leiding van de aanleg ( Zie Nieuw Nederlands Biografisch Woordenboek II, blz. 738 e.v. en inventaris 2.16.06, De archieven van de inspecteurs en Commissies van de Waterstaat vóór 1850, p. 107-109 )
Geschiedenis van het archiefbeheer
De archieven werden in 1929 ingevolge Koninklijk Besluit van 15 juni 1929 nr. 92 overgenomen van het Departement van Waterstaat ( Zie: Verslagen omtrent 's Rijks Oude Archieven 1929 blz. 42 )
Overbrenging van een overheidsarchief

Inhoud en structuur van het archief

Inhoud
Het archief bevat stukken betreffende spoorwegaangelegenheden in de periode 1836-1893.
Selectie en vernietiging
In 1952 zijn bij de inventarisatie van het archief na machtiging van de minister van Onderwijs Kunsten en Wetenschappen, 32 registers en klappers van, niet meer aanwezige, declaraties van ambtenaren, werkzaam bij de aanleg van staatsspoorwegen over de jaren 1860-1877 en 13 registers van ingekomen en uitgaande stukken van de afdeling comptabiliteit van de Algemene Dienst bij de Aanleg van Staatsspoorwegen over de jaren 1861- 1872, waarvan de vermelde betalingsaanvragen en -staten niet meer bestonden, vernietigd (ARAII, archief van de Rijksarchiefdienst, Centrale Directie, 4 en 10 sept 1952 B587).
Bij de ordening werden de verbalen, waarbinnen de stukken onder rubrieken waren ondergebracht maar die geheel jaarsgewijs waren geplaatst, voor de hele periode gesorteerd op onderwerpsrubriek, zoals geschiedde bij de ordening van het archief Waterstaat door de hoofdarchivist H. Bonder in 1951.
Verantwoording van de bewerking
De 11e Afdeling 'Spoorwegen' van het Ministerie van Binnenlandse Zaken
De ordening van de stukken van de 11e afdeling is geschied naar de hoofdonderwerpen die in de stukken behandeld worden. Dit was ook de wijze, waarop de 3e afdeling (Waterstaat) haar stukken ordende. De rubrieken werden, min of meer oneigenlijk, dossiers genoemd, een benaming, die hier, om redenen van traditie, is behouden.
Men treft de volgende rubrieken oftewel dossiers aan:
dossier 1 Spoorwegen in het algemeen
dossier 2 Staatsspoorwegen
dossier 2A Staatsspoorwegen: Richting, stations, onteigening, adressen
dossier 2B Staatsspoorwegen: Aanbestedingen
dossier 2C Staatsspoorwegen: Algemene zaken, exploitatie, aansluitingen enz.
dossier 2D Staatsspoorwegen: Tarieven (van vervoer)
dossier 2E Staatsspoorwegen: Overhoeken (grond)
dossier 2F Staatsspoorwegen: Vernieuwingsfondsen
dossier 2G Staatsspoorwegen: Onderhoud en vernieuwing van Staatsspoorwerken
dossier 3 Hollandse IJzeren Spoorweg
dossier 4 Rijnspoorweg
dossier 5 lijn Aken-Maastricht
dossier 6 lijn Antwerpen-Rotterdam
dossier 7 lijn Luik-Maastricht
dossier 8 lijn Utrecht-Zwolle-Kampen
dossier 9 Commissie voor de Staatsspoorwegen, na 1863 Personeel bij de Staatsspoorwegen
dossier 10 Raad van Toezicht op de Spoorwegdiensten
dossier 11 Sollicitanten
dossier 12 lijn Almelo-Salzbergen
dossier 13 lijn Hasselt-Eindhoven
dossier 14 lijn Neuzen-St. Nicolaas
dossier 15 lijn Nijmegen-Kleef
dossier 16 lijn Sluiskil-Gent
dossier 17 lijn Tilburg-Turnhout
dossier 18 lijn Tilburg-Nijmegen
dossier 19 Noord-Brabants-Duitse spoorwegmaatschappij
dossier 20 Nederlands-Westphaalse spoorwegmaatschappij
dossier 21 Hollands-Westphaalse spoorwegmaatschappij
dossier 22 lijn Haarlem-Zandvoort
dossier 23 lijn Leiden-Woerden
dossier 24 lijn Antwerpen-Gladbach
dossier 25 lijn Woensdrecht-Antwerpen
dossier 26 lijn Rotterdam-Arnhem-Munster
dossier 27 Buurtspoorwegen
dossier 28 lijn Venlo-Straelen
Algemene Dienst bij de aanleg van Staatsspoorwegen
Het verbaal van de Algemene Dienst bij de aanleg van Staatsspoorwegen is op een zelfde manier als dat van de 11e afdeling in rubrieken oftewel dossiers geordend.
De dossiers hebben de volgende inhoud:
dossier A Algemene zaken betreft alle stukken, die niet onder een der volgende rubrieken kunnen gerangschikt worden
dossier B Personeel voordracht, benoeming, bevordering, ontslag etc. van beambten en arbeiders
dossier C Voorschriften
dossier D Archief toezending, ontvangst, aankoop enz. van kaarten, instrumenten, drukwerken, processen verbaal van archiefovergave en -overname
dossier E Geldelijk Beheer
dossier F Richting alles met betrekking tot het vaststellen van de richting, overeenkomsten met de genie en aansluitende maatschappijen, opmetingen, waterpassen, enz.
dossier G Onteigening alles wat daarop betrekking heeft
dossier H Onderbouw van de weg grondwerken, rijswerken, bekledingsmuren, afwateringswerken als drainage, riolen, enz.
dossier I Kunstwerken bruggen, duikers, enz.
dossier K Bovenbouw der wegen bedding, hout, rails, enz., arbeidsloon voor het leggen der spoorstaven, wissels, draaischijven, schuifkarren enz.
dossier L Overgangswerken wegbruggen, poorten, overwegen, evenwijdige wegen, overeenkomsten, aanbesteding, enz.
dossier M Beveiliging der wegen afrasteringen, heggen, muren of schuttingen enz., aanbesteding enz.
dossier N Stations hoofdgebouwen, bijgebouwen, bergplaatsen, werkplaatsen, waterkranen, cokesovens, bestrating, afrastering
dossier O Bewaking en afdeling van de wegen wachterswoningen, wachtershuisjes, mijlpalen enz., aanbesteding enz.
dossier P Seinen electromagnetische telegraaf, geluidsseinen, gezichtsseinen enz.
dossier Q Werken van bijzondere aard en strekking havens, lig- en losplaatsen aan de rivieren, kanalen, wegen naar de stations
dossier R Materiaal alles wat op dit onderwerp betrekking heeft
Ordening van het archief
De werking van het verbaalstelsel
Het grootste deel van de in deze inventaris beschreven archieven zijn geordend volgens het verbaalstelsel. Elk stuk werd bij binnenkomst ingeschreven in een agenda en kreeg een stempel met datum van binnenkomst en een agendanummer, waarna het in behandeling werd genomen. Bij afdoening werden de voorstukken bij het stuk van afdoening gevoegd en geborgen op datum en nummer van afdoening. De data en nummers van de stukken die afgedaan waren werden daarop ingeschreven in een index, deze was systematisch geordend in rubrieken, de zogenaamde hoofden. Om stukken in de index terug te vinden werden er klappers gemaakt waarin men zaken en namen met hun verwijzing naar indexpagina op alfabetische wijze ordende.
Zoekt men nu naar een bepaalde zaak in deze archieven dan moet men of via de klappers zoeken of onder een bepaalde systematische rubriek in de index. De klapper zal u naar de index doorverwijzen, de index zal u naar een bepaalde datum en nummer van afdoening verwijzen waarmee u het juiste inventarisnummer van de portefeuille waarin de stukken zitten zult kunnen vinden.
Bij de archieven van de 11e Afdeling zijn niet alleen de nummers van afdoening in de indexen in rubrieken verdeeld, ook feitelijk is dit gebeurt. Binnen elke rubriek zijn de stukken echter weer chronologisch op datum en nummer van afdoening geordend.
Bij de commissie voor de Staatsspoorwegen is het Verbaal in twee rubrieken gesplitst en zijn geen klappers (meer) aanwezig.
Bij de Algemene Dienst bij de Aanleg van Staatsspoorwegen is het verbaal eerst in drie hoofd afdelingen gesplitst waarna deze ieder weer in een aantal rubrieken gesplitst zijn, hierbij zijn echter geen indices of klappers (meer) voorhanden.
In 1990 is de gehele inventaris opnieuw uitgetypt en is het archief van de 11e Afdeling gespecificeerd per inventarisnummer. Verder is, behoudens enige kleine correcties, inhoudelijk niets gewijzigd. Wel is de opmaak gemoderniseerd.

Aanwijzingen voor de gebruiker

Openbaarheidsbeperkingen
Volledig openbaar.
Beperkingen aan het gebruik
Reproductie van originele bescheiden uit dit archief is, behoudens de algemene regels die gelden voor het kopiëren van stukken, niet aan beperkingen onderhevig. Er zijn geen beperkingen krachtens het auteursrecht.
Materiële beperkingen
Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van kwetsbare of slechte materiële staat.
Aanvraaginstructie
Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:
  1. Creëer een account of log in.
  2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
  3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.
Citeerinstructie
Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.
VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Ministerie van Binnenlandse Zaken: 11e Afdeling Spoorwegen, nummer toegang 2.04.22, inventarisnummer ...
VERKORT:
NL-HaNA, BiZa / Spoorwegen, 2.04.22, inv.nr. ...

Verwant materiaal

Beschikbaarheid van kopieën
Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar
Verwante archieven
De archieven van de inspecteurs en Commissies van de Waterstaat vóór 1850, p. 107-109, inventaris 2.16.06.

Archiefbestanddelen