2.08.85 Inventaris van de archieven van de Directie Financiën Publiekrechtelijke Lichamen (FIPULI), van het Ministerie van Financiën 1931-2004

Algemene geschiedenis
De 496 gemeenten en 12 provincies in Nederland zijn voor een groot deel van hun inkomsten afhankelijk van de rijksoverheid. Deels ontvangen zij gelden in de vorm van een algemene uitkering, welke vrij te besteden is, en deels in de vorm van specifieke uitkeringen die besteed dienen te worden aan specifieke doelen die door het desbetreffende ministerie zijn aangegeven. De algemene uitkering is afkomstig uit het Gemeentefonds of Provinciefonds. De directie Financiën Publiekrechtelijke Lichamen (hierna FIPULI) had als onderdeel van het ministerie van Financiën tot taak bij te dragen aan een effectieve beheersing van het totaal van de financiële middelen van de decentrale overheden. Samen met het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (hierna BZK) beheerde zij het Gemeentefonds en Provinciefonds. De directie Fipuli was tevens verantwoordelijk voor de invoering van het BTW-compensatiefonds per 1 januari 2003 bij gemeenten, provincies en regionale openbare lichamen (kaderwetgebieden).

Gemeentefonds (tot 1998)
De ministers van Financiën en van Binnenlandse Zaken hebben beiden een bijzondere verantwoordelijkheid voor de financiële verhouding tussen het Rijk en de gemeenten. De minister van Financiën treedt als eerste ondertekenaar bij de nodige wettelijke voorzieningen, terwijl in de wetsartikelen de minister van Binnenlandse Zaken als eerste wordt genoemd. In 1931 werd het Gemeentefonds ingesteld. Dit is een zelfstandig fonds, waarvan de ontvangsten en betalingen bij of krachtens de Financiële-verhoudingswet worden geregeld. Na de Tweede Wereldoorlog werd geconstateerd dat de oorspronkelijke opzet van het Gemeentefonds op een mislukking was uitgelopen. De Commissie Oud werd ingesteld om het fonds op een nieuwe leest te schoeien. Zij moest advies uitbrengen hoe dat structureel geregeld kon worden. Dit heeft uiteindelijk geleid tot de Financiële-verhoudingswet 1960. Deze is in 1984 herzien.

De directie FIPULI werd in 1953 opgericht en op 1 mei 2004 opgeheven. Ze behandelden alle aangelegenheden die de financiën, respectievelijk het bestuur van de lagere overheden raakten. De taken van FIPULI in 1953 en voorgangers in 1952 (op basis van Staatsalmanakken 1952 en 1953):

Situatie 1952
Dienst der Rijksbegroting: Afdeling Gemeentefinancien, belast met:

• Uitvoering van de Wet 15 juli 1929 ( Stb. 338), sedert gewijzigd, betreffende de financiële verhouding tussen het Rijk en de gemeenten
• Uitvoering van de Wet van 22 december 1933 (Stb. 715) tot steun aan noodlijdende gemeenten
• Uitvoering van de wet Noodvoorziening gemeentefinanciën (tot 1953)
• Verdelen en uitkeren van de ondernemingsbelasting aan gemeenten
• Beheren van de financiële verhouding tussen het Rijk en de provinciën
• Nadere uitwerking van de Wet Financiering wederopbouw Publiekrechtelijke Lichamen (tot 1953)
• Beheer van de verhouding van het Rijk met de NV Bank voor Nederlandse Gemeenten
• Beheer van de administratie van de zogenaamde Werkfondskredieten

Situatie 1953
Dienst der Rijksbegroting: Afdeling Financiën Publiekrechtelijke Lichamen: Bureau Financiële verhouding, belast met:

• Dezelfde taken als Afdeling Gemeentefinanciën
• Beheer administratie Gemeentefonds
• Voorschotverlening voor de financiering van werken ter bevordering van de werkgelegenheid
• Afgeven en goedkeuren van discontabelverklaring gemeentepromessen
• Uitkering grondbelasting en personele belasting aan provinciën en gemeenten (1955-1956, 1960-)

Een deel van het archief ging over stuurgroepen en werd beheerd door dhr. Beimers. Hij was hoofd van de afdeling Specifieke en eigen Middelen bij het ministerie van Financiën en plaatsvervangende directeur van FIPULI. Dit archiefdeel bevatte vooral verslagen en vergaderstukken van verschillende stuurgroepen waarvan dhr. Beimers secretaris was.

Het archiefblok bestond uit 22 kleine archieven die betrekking hadden tot de directie Financiën Publiekrechtelijke Lichamen, afgekort FIPULI. Deze directie viel in de organisatie onder het Directoraat-Generaal van de Rijksbegroting (DGRB) van het ministerie van Financiën. De 22 deelarchieven beslaan een periode van 1919-1993 en waren grotendeels compleet. Voor aanvang van selectie hadden de archiefblokken een omvang van 138,25 meter in totaal. Uiteindelijk zijn er maar vier deelarchieven waarvan stukken ter bewaring geselecteerd zijn. Een van deze deelarchieven, namelijk het deelarchief "Raad van Advies voor de Gemeentefinanciën, 1955-1960" heeft een aparte toegang gekregen.

Het archief is in 2007 door ministerie van Financiën overgebracht naar het Nationaal Archief, krachtens artikel 23 van de Archiefwet 1995. In 2009 is het archief uitgebreid met een aanvulling over de periode (1966) 1980-1989 (1990).

Het archief is krachtens bepalingen van de Archiefwet overgebracht.

Het archief bevat een brede verzameling betreffende de financiering van allerhande aangelegenheden aangaande publiekrechtelijke lichamen, waaronder ook wetgeving. In het gehele archief is sprake van dossiervorming. Per dossier wordt één proces behandeld, zoals het tot stand komen van wetten en besluiten, bezoldiging van gemeente personeel, werkverruiming en subsidieverstrekking aan gemeenten. Deze processen brengen neerslag voort zoals ingekomen en uitgaande stukken, notulen van vergaderingen, nota's en rapporten van verschillende commissies, ministeries en lagere overheden.

Het archief kent geen beperkingen voor het raadplegen van stukken als gevolg van slechte materiële staat.

Openbare archiefstukken kunnen online worden aangevraagd en gereserveerd. U kunt dit ook via de terminals in de studiezaal van het Nationaal Archief doen. Om te kunnen reserveren dient u de volgende stappen te volgen:

1. Creëer een account of log in.
2. Selecteer in de archiefinventaris een archiefstuk.
3. Klik op ‘Reserveer’ en kies een tijdstip van inzage.

Bij het citeren in annotatie en verantwoording dient het archief tenminste éénmaal volledig en zonder afkortingen te worden vermeld. Daarna kan worden volstaan met verkorte aanhaling.

VOLLEDIG:
Nationaal Archief, Den Haag, Ministerie van Financiën: Directie Financiën Publiekrechterlijke Lichamen (Fipuli), nummer toegang 2.08.85, inventarisnummer ...

VERKORT:
NL-HaNA, Financiën / Dir. Fipuli, 2.08.85, inv.nr. ...

Inventarisnummers van dit archief zijn niet in kopievorm beschikbaar

Er is mogelijk dat er verwante archieven betreffende de Gemeentefonds en Provinciefonds zich bij ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) bevinden. FIPULI van ministerie van Financiën beheerde namelijk samen met het ministerie van BZK de Gemeentefonds en Provinciefonds.