Het CABR digitaal doorzoeken in het Nationaal Archief

Het is bijna zover. Vanaf dinsdag 1 juli is het mogelijk om in het Nationaal Archief onderzoek te doen in het gedigitaliseerde Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR). Minister Bruins van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap heeft op 27 mei een brief naar de Tweede Kamer gestuurd, waarin hij aangeeft dat die mogelijkheid er vanaf 1 juli is. Hij reageert in de Kamerbrief op het advies van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) over het beschikbaar stellen van het gedigitaliseerde CABR in het Nationaal Archief.

Vijf beveiligde computers

In de studiezaal van het Nationaal Archief komen vijf speciaal beveiligde computers te staan. Hierop kunnen mensen met een onderzoeksbelang zoeken in het reeds gedigitaliseerde deel van het CABR. Het CABR bevat dossiers van personen die na de Tweede Wereldoorlog zijn onderzocht op samenwerking met de Duitse bezetter (collaboratie). Het CABR is het grootste en belangrijkste archief over de Tweede Wereldoorlog in Nederland.

Nieuwe onderzoeksmogelijkheden

CABR-dossiers bevatten niet alleen informatie over mensen die onderzocht zijn door de Bijzondere Rechtspleging, maar ook over (Joodse) slachtoffers, verzetsstrijders en over gebeurtenissen uit de oorlog. Deze informatie was tot nu toe moeilijk te vinden, omdat CABR-dossiers alleen op naam van de onderzochte personen staan. Nu het CABR volledig digitaal doorzoekbaar wordt, krijgen nakomelingen van oorlogsgetroffenen nieuwe onderzoeksmogelijkheden. Zij kunnen bijvoorbeeld te weten komen wat er in de oorlog is gebeurd met familieleden die zijn verraden. Maar ook nakomelingen van onderzochte personen kunnen in het digitale CABR mogelijk meer informatie vinden over hun voorouder in andere CABR-dossiers.

Wat is er te doorzoeken?

Vanaf 1 juli kunnen mensen met een onderzoeksbelang zoeken door ongeveer een derde van de ruim 30 miljoen pagina's die het CABR telt. Het gaat vooral om scans van CABR-dossiers over personen die voor een rechtbank zijn verschenen. De zaken van deze personen zijn behandeld door een van de Bijzondere Gerechtshoven, de Tribunalen en/of de Bijzondere Raad van Cassatie. In de komende jaren wordt het digitale CABR verder aangevuld met nieuw gedigitaliseerde dossiers. Het digitaliseren van het CABR duurt nog tot in 2027.

Een plek reserveren: hoe werkt het?

Vanaf 23 juni kan iedereen met een onderzoeksbelang via de website van het Nationaal Archief een plek reserveren voor een van de vijf beveiligde computers. We werken met een aantal tijdslots. Een onderzoeker mag maar één tijdslot per dag reserveren. Bezoekers die een plek voor een beveiligde computer hebben gereserveerd, kunnen die dag ook papieren dossiers aanvragen en bekijken. We realiseren ons dat de vraag naar een plek voor de beveiligde computers veel groter zal zijn dan het aanbod. Helaas heeft onze studiezaal een beperkt aantal plekken.

Project Oorlog voor de Rechter

Oorspronkelijk zou het CABR op 1 januari 2025 online beschikbaar komen op de website van het project Oorlog voor de Rechter. Dit project heeft als doel om het hele CABR online te zetten, van uitleg te voorzien en doorzoekbaar te maken. In december 2024 gaf de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) echter een waarschuwing dat het online plaatsen van dit archief in strijd zou zijn met de privacywetgeving (Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG)). De dossiers uit het CABR kunnen namelijk gegevens bevatten van personen die nog in leven zijn. Daarom is toen door de minister van OCW besloten om de dossiers uit het CABR voorlopig niet online te zetten.

Noodoplossing

Direct na het besluit om de CABR-dossiers niet online te zetten, is er gezocht naar een oplossing om het digitale CABR toch beschikbaar te kunnen stellen aan onderzoekers. De beschikbaarstelling van het digitale CABR via beveiligde computers in de studiezaal van het Nationaal Archief is een noodoplossing. Op dit moment onderzoeken we hoe ook beveiligde computers in de verschillende Regionaal Historische Centra (RHC) geplaatst kunnen worden. Uiteindelijk is het doel nog steeds om het CABR online beschikbaar te stellen.

Wetswijziging

Om het CABR uiteindelijk online beschikbaar te kunnen stellen, wordt er gewerkt aan een wetswijziging. Via de wetswijziging krijgen archivarissen de mogelijkheid om een afweging te maken tussen het belang van de bescherming van de privacy en het maatschappelijk belang om informatie wél online toegankelijk te stellen. In afwachting van deze wetswijziging komen er dus vijf beveiligde computers te staan in het Nationaal Archief. Hiermee kan nu al onderzoek gedaan worden in het gedigitaliseerde CABR.