Bijzondere rechtspleging na de Tweede Wereldoorlog
Na de Tweede Wereldoorlog werden ongeveer 425.000 personen onderzocht binnen de bijzondere rechtspleging. Veel van deze personen werden verdacht van collaboratie, zoals economische samenwerking met de Duitsers, NSB-lidmaatschap, verraad, of het in dienst gaan bij het Duitse leger.
Lang niet iedereen kwam voor een rechter, werd veroordeeld of werd terecht beschuldigd. Toch hebben veel personen een dossiers. Deze dossiers zitten in het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR).
Zelf onderzoek doen
Sinds januari 2025 kunt u zelf onderzoek doen in het CABR en zelf dossiers reserveren uit dit archief. De dossiers kunt u in de studiezaal van het Nationaal Archief komen bekijken. U mag geen foto's of scans van de dossiers maken. Uw camera of telefoon kunt u in een kluisje buiten de studiezaal opbergen.
Bekijk voor meer uitleg de zoekhulp over het CABR.
Het CABR rond 1960
Hoe kunt u zoeken in het CABR?
Op de website Oorlog voor de Rechter kunt u zoeken naar personen die zijn onderzocht binnen de bijzondere rechtspleging. Het gaat om personen die:
- geboren zijn voor 1915;
- geboren zijn na 1915 én aantoonbaar zijn overleden.
Als een persoon een CABR-dossier heeft, kunt u op de website van het Nationaal Archief het dossier reserveren.
Let op! Niet alle personen in de index op de website Oorlog voor de Rechter zijn verdacht of beschuldigd geweest. De index is gebaseerd op het kaartsysteem van de bijzondere rechtspleging. Hier zitten ook kaarten van personen tussen die geen verdachte waren, of beschuldigd zijn, maar toch in het kaartsysteem zijn beland. Zij waren als slachtoffer, verzetsdeelnemer of getuige betrokken bij een zaak.
Kunt u een persoon niet vinden?
Vul het CABR-contactformulier in. Kies de optie 'Ik zoek een persoon'.
Digitaal zoeken in het CABR
Sinds 1 juli staan in onze studiezaal 5 beveiligde computers om te zoeken in het gedigitaliseerde deel van het CABR. Om hierop te kunnen zoeken moet u een plek reserveren. Klik op de button voor meer informatie.
Bijzonder Gerechtshof in Amsterdam
Meer over de verdachten bij het Nationaal Archief
Het Nationaal Archief bewaart nog meer archieven met informatie over verdachten van collaboratie.
Klik op onderstaande knop om er stapsgewijs achter te komen welke andere archieven voor uw onderzoek van belang kunnen zijn.
Project Oorlog voor de Rechter
Om het onderzoek in het CABR makkelijker te maken is een paar jaar geleden het project Oorlog voor de Rechter gestart.
Doel van het project is om het hele CABR te digitaliseren, volledig doorzoekbaar te maken, van uitleg te voorzien en online te zetten. De eerste dossiers zouden vanaf januari 2025 online komen.
Dossiers nog niet online
Naar aanleiding van een waarschuwing van de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) is besloten voorlopig geen CABR-dossiers online te zetten. Ook is besloten het CABR niet volledig openbaar te maken. Dit betekent dat u wél zelfstandig onderzoek kunt doen in het archief, maar geen foto's of scans van de archiefstukken mag maken.
Sinds juli 2025 is het digitale CABR te doorzoeken in onze studiezaal. We onderzoeken momenteel hoe we het digitale CABR bij de provinciale archieven (RHC's) beschikbaar kunnen maken. Bekijk voor de motivatie om het CABR openbaar en digitaal beschikbaar te maken de pagina Op weg naar een openbaar en online CABR.
Vragen?
Bekijk de Veelgestelde vragen of neem contact op met een projectmedewerker van Oorlog voor de Rechter.
- Bel naar 0800-0064 (elke werkdag tussen 9:00 en 17:00)
- Chat met een medewerker (elke werkdag tussen 9:00 en 21:00 en op zaterdag tussen 12:00 en 17:00)
- Gebruik het CABR-contactformulier via onderstaande knop.
Zoeken naar CABR-dossiers begin jaren zestig
