Sinds kort is het Nationaal Archief twee archieven rijker: het archief van de Adviescommissie Mensenrechten Buitenlands Beleid (archiefnummer 2.05.399) en het archief van de Adviesraad Vrede en Veiligheid (archiefnummer 2.05.400). Deze archieven bevatten adviezen aan de ministers van Buitenlandse Zaken en Defensie over mensenrechten, vrede en veiligheid. Thema’s die onverminderd actueel zijn.
Mensenrechten als onderdeel van het buitenlandbeleid
Mensenrechten zijn al tientallen jaren onderdeel van het Nederlandse buitenlandbeleid. In de ‘nota mensenrechten’ uit 1979 worden de rechten van de mens ‘een wezenlijk bestanddeel’ genoemd van het Nederlandse buitenlandbeleid. In 1983 wordt het belang van mensenrechten zelfs vastgelegd in artikel 90 van de Grondwet. Hierin staat dat de regering de ‘internationale rechtsorde’ moet bevorderen. Het waarborgen van mensenrechten is hier onderdeel van.
Behoefte aan advies
De inzet voor mensenrechten als onderdeel van het beleid is niet altijd gemakkelijk of onomstreden. Moet je bijvoorbeeld ontwikkelingshulp geven aan een land waar mensenrechten geschonden worden? Geen makkelijke beslissing. Er ontstond in de jaren tachtig dan ook behoefte aan advies op dit gebied. Daarom werd in 1983 de Adviescommissie Mensenrechten Buitenlands Beleid opgericht, als onderdeel van het ministerie van Buitenlandse Zaken.
Het kwaad van de censuur
Het archief van de Adviescommissie Mensenrechten Buitenlands Beleid ligt nu bij het Nationaal Archief. Onderdeel van dit archief zijn de verschillende adviezen die de commissie uitbracht. Een voorbeeld is het adviesrapport uit 1986 over de vrijheid van informatie. Hierin spreekt de commissie onder andere over ‘het kwaad van de censuur’. Censuur is volgens het rapport ‘niet alleen het muilkorven van de uitingsvrijheid’, maar censuur ‘belet ook de informatiegarende burger (…) kennis te nemen van inlichtingen en denkbeelden.’
Vrede en veiligheid
In 1985 wordt er nog een adviesorgaan ingesteld: de Adviesraad Vrede en Veiligheid (AVV). De AVV krijgt de taak om de ministers van Defensie en van Buitenlandse Zaken gevraagd en ongevraagd te adviseren over vredes- en veiligheidskwesties. In het archief van de AVV bevinden zich onder andere adviezen over Europese veiligheid, over veiligheid na de Koude Oorlog én over de toekomst van de NAVO.
Burden sharing
Een van de eerste adviezen die de AVV in 1988 uitbrengt gaat over de verdeling van de defensiekosten tussen de Verenigde Staten en Europa. In het rapport ‘Burden sharing: politieke opgave voor het bondgenootschap’ onderstreept de raad dat het vraagstuk van de kostendeling van belang is om de noodzakelijke samenhang in het Bondgenootschap te behouden. Aan de vooravond van de NAVO-top in Den Haag, is dit vraagstuk relevanter dan ooit.
Zelf de adviezen bekijken?
Wilt u weten welke adviezen de Adviescommissie Mensenrechten Buitenlands Beleid en de Adviesraad Vrede en Veiligheid hebben gegeven? Bekijk dan de volgende inventarissen (korte beschrijving van de archiefstukken):
- Adviescommissie Mensenrechten Buitenlands Beleid van het ministerie van Buitenlandse Zaken, 1983-1997, archiefnummer 2.05.399. Het advies over de vrijheid van informatie vindt u in inventarisnummer 59. U reserveert dit archiefstuk door het inventarisnummer (rode nummer) aan te klikken en te kiezen voor ‘reserveren’.
- Adviesraad Vrede en Veiligheid van het ministerie van Buitenlandse Zaken, 1986-1997, archiefnummer 2.05.400. Het advies over burden sharing vindt u in inventarisnummer 5. U reserveert dit archiefstuk door het inventarisnummer (rode nummer) aan te klikken en te kiezen voor ‘reserveren’.
