Sinds 2 januari staat op de website Oorlog voor de Rechter de index online met namen uit het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR). Al snel na publicatie bleek dat het soms onduidelijk is waarom bepaalde personen in deze index voorkomen. Het is daarom goed dit nader toe te lichten. Voorop gesteld moet worden dat de index die nu online staat nadrukkelijk géén collaboratielijst is.
De index
De index op de website Oorlog voor de Rechter is gebaseerd op de kaartenbakken (cartotheek) van het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR). Elke instelling die betrokken was bij de bijzondere rechtspleging hield een administratie bij door middel van persoonskaarten.
Als een persoon een kaart heeft in dit kaartensysteem dan komt de persoon voor op de website Oorlog voor de Rechter. Zelfs als een persoon onschuldig was.
Onschuldige verdachten
Het CABR bevat dossiers van personen die na de Tweede Wereldoorlog zijn onderzocht binnen de bijzondere rechtspleging. Vaak omdat er een duidelijke verdenking was. Maar soms ook om minder duidelijke redenen; bijvoorbeeld omdat een persoon voorkwam in een Duitse administratie uit de oorlog. Deze persoon werd dan onderzocht en er werd een kaart aangemaakt voor de administratie van de bijzondere rechtspleging. Als de verdenking ongegrond bleek, werd de zaak geseponeerd (stopgezet). Toch was er dan vaak al een dossier aangelegd. In de meeste gevallen gaat het om dossiers van een paar pagina’s.
'Ontvijanding'
Daarnaast zijn ook sommige Duits-Joodse personen die terugkeerden uit de onderduik en de concentratiekampen onderzocht binnen de bijzondere rechtspleging. Omdat zij voor de oorlog de Duitse nationaliteit hadden, werden zij onderzocht. Soms hebben zij een CABR-dossier. Zij moesten namelijk – volgens justitie - ‘ontvijand’ worden.
Slachtoffers en getuigen
Sommige instellingen binnen de bijzondere rechtspleging registreerden ook slachtoffers en getuigen die betrokken waren bij een strafzaak van een of meer verdachten. Deze personen zijn zo per abuis ook in de index van het CABR beland, maar deze personen hadden meestal geen dossier.
We hebben nu maatregelen genomen om ervoor te zorgen dat zij niet via de index op de website Oorlog voor de Rechter te vinden zijn. Toch kunnen er nog steeds slachtoffers en getuigen in de index voorkomen, met name als ze zelf ook een dossier hebben.
Het is helaas onvermijdelijk dat er in de index ook personen staan die verzet pleegden tegen de bezetter of zelfs vermoord zijn door de nazi’s. Dat is uiteraard heel pijnlijk, maar het is ook de weerslag van de rechtsgang destijds. Deze mensen zijn onderwerp van onderzoek geweest, hoe onwaarschijnlijk ook.
Maatregel
Het publiceren van de CABR index is met de grootste zorgvuldigheid gebeurd. Om verwarring te voorkomen zijn alle personen zonder dossier uit de index weggelaten. Als tijdens het digitaliseren de dossiers van deze personen worden teruggevonden, worden deze personen weer toegevoegd aan de index.
Beschikbaar stellen digitale dossiers
Het Nationaal Archief hoopt dat met het wetstraject, dat gestart is door minister Eppo Bruins, de digitale dossiers zo snel mogelijk online beschikbaar komen. Zo kunnen onderzoekers nakijken wáárom iemand in de index staat. Tot die tijd kunnen de dossiers in het Nationaal Archief worden ingezien.
Meer weten?
Er zijn verschillende pagina’s waar u meer informatie vindt over het CABR. Bekijk in ieder geval:
• de themapagina Zoeken naar verdachten van collaboratie
• de zoekhulp Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging
• de Veelgestelde vragen
• de website Oorlog voor de Rechter.
