Burgers en militairen in Nederlands-Indië en Indonesië, 1940-1962

Het Nationaal Archief bewaart verschillende archieven, onder andere het Oorlogsarchief van de het Nederlandse Rode Kruis (NRK). Hierin zit informatie over:

• Personen die in de Tweede Wereldoorlog in het voormalige Nederlands-Indië of elders in Zuidoost-Azië verbleven
• Personen die direct na de Tweede Wereldoorlog tot circa 1962 in het voormalige Nederlands-Indië waren of in die tijd naar Nederland kwamen.
• Interneringskampen
• Militaire expedities

Beperkt openbaar archief

Een deel van de archieven is vanwege privacywetgeving beperkt openbaar (A-beperking of B-beperking). Van deze archieven mogen geen kopieën of foto's gemaakt worden.

• Archief met een A-beperking: u kunt niet zelf inventarisnummers aanvragen. Dat kan alleen een medewerker van het Nationaal Archief voor u doen. Ga met de gegevens (archiefnummer en inventarisnummer) naar de informatiebalie. U kunt het archiefstuk een half uur later in de studiezaal bekijken.
• Archief met een B-beperking: hiervoor moet u een aanvraag dienen. Een medewerker van het Nationaal Archief voert vooronderzoek uit. U krijgt bericht welke archiefstukken u kunt komen bekijken.  U kunt online een aanvraag indienen. 

Het Oorlogsarchief van het Nederlandse Rode Kruis (NRK) bevat, naast archieven over Europa, ook diverse deelcollecties over Nederlands-Indië. 

Wat heeft u nodig voor onderzoek in het NRK-archief?

• De volledige naam en geboortedatum van de persoon die u zoekt
• Eventueel het interneringskamp waar de persoon zat die u zoekt 

U kunt uw onderzoek het beste doen in het Nationaal Archief. Veel NRK-archieven zijn namelijk beperkt openbaar (A-beperking). Dit betekent dat u er wel in kunt zoeken en archiefstukken (inventarisnummers) van kunt bekijken, maar niet zelf de inventarisnummers kunt aanvragen. Dat doet een medewerker van het Nationaal Archief voor u. Van deze archiefstukken mogen geen kopieën of foto's gemaakt worden.

Voor onderzoek in de Indische collectie van de NRK-archieven is een Gebruikersgids opgesteld met meer uitleg. U kunt de Gebruikersgids via onderstaande link downloaden. 

De Centraal Indische Cartotheek (CIC) (2.19.278) is de belangrijkste cartotheek van het Indische deel van het Rode Kruis Archief. De ruim 417.000 alfabetisch geordende persoonskaarten bevatten korte aantekeningen en verwijzingen naar andere archieven, waar u meer informatie kunt vinden over die persoon. Hierdoor kunt u vaststellen hoe het de persoon is vergaan tijdens de Tweede Wereldoorlog (en eventueel in de jaren erna). Helaas is de cartotheek niet volledig. Het kan zijn dat er van een persoon geen CIC-kaart is. De kaarten kunnen verwijzingen hebben naar verschillende deelcollecties. De belangrijkste zijn:

• Familiedossiers
• Indische lijsten
• Radiogrammen 
• Naoorlogse claims van slachtoffers

Zo kunt u een CIC-kaart bekijken

De CIC-kaarten zijn beperkt openbaar (A-beperking). Dit betekent dat u zelf geen kaarten kunt aanvragen uit het archief. Dat kan alleen een medewerker van het Nationaal Archief voor u doen. Ga hiervoor naar de informatiebalie in het Nationaal Archief. U kunt ook een e-mail sturen naar info@nationaalarchief.nl met de naam en geboortedatum van de persoon wiens CIC-kaart u wilt bekijken. 
De kaarten zijn niet allemaal hetzelfde. Soms zijn de originele kaarten toegevoegd aan een dossier van een persoon. Er is dan een nieuwe kaart aan de cartotheek toegevoegd. In veel gevallen staan er weinig of geen verwijzingen op de kaart. Er is dan helaas niet meer informatie over deze persoon.

Zo vindt u een familiedossier

Op een CIC-kaart kan een verwijzing staan naar een familiedossier. Hierin werden alle stukken van de leden uit een gezin samengebracht. Een familiedossier werd vaak opgesteld als er een verzoek om informatie over leden uit het gezin was gedaan, of als er een uitkering was aangevraagd in verband met één van de oorlogswetten (de WUV of de WUBO). Het Nederlands Rode Kruis deed dan onderzoek naar de gezinsleden. In het dossier zitten documenten die voortkwamen uit dat onderzoek. 
De verwijzingen op de CIC-kaarten naar familiedossiers zijn te herkennen aan de afkorting Doss(ier) of Doss. N.I. met een nummer. Die dossiernummers zijn dan terug te zoeken in het archief Familiedossiers met betrekking tot personen Nederlands-Indië (2.19.281). Dit archief is beperkt openbaar (A-beperking). U kunt de dossiers uit dit archief bekijken, maar alleen een medewerker van het Nationaal Archief kan het dossier voor u aanvragen. Noteer het dossiernummer dat u wilt bekijken en vraag de medewerker bij de informatiebalie het dossier voor u aan te vragen. 
Maar let op! Dit archief wordt gedigitaliseerd. Grote delen van dit archief zijn tot 1 oktober 2024 niet beschikbaar. De medewerker bij de informatiebalie kan u vertellen of het dossier dat u wilt bekijken weg is voor digitalisering. 

Zo vindt u een Indische lijst

Op een CIC-kaart kan een verwijzing staan naar een Indische lijst. Tijdens de Tweede Wereldoorlog en daarna ontving het Rode Kruis allerlei lijsten met informatie over Nederlanders in Nederlands-Indië. Het gaat vooral om internerings-, bevrijdings- en transportlijsten uit de periode 1942-1949. Zo kunt u achterhalen wanneer iemand in welk interneringskamp zat. Meestal staat deze informatie ook op een CIC-kaart. Is dat niet het geval, dan wordt er vaak verwezen naar een lijst uit het archief Lijsten en berichten met betrekking tot de Tweede Wereldoorlog en Bersiap Periode in Nederlands-Indië (2.19.275). De verwijzing naar de Indische lijsten op het CIC-kaart kan op verschillende manieren:

• Een nummer gevolgd door een schuine streep en een jaartal, bijvoorbeeld 23025/42, waarbij 42 betrekking heeft op het jaartal 1942. Er kan ook nog een volgnummer bij staan, bijvoorbeeld 23025/42-5. Dit betekent dat de persoon de vijfde persoon is op de lijst. Vooral bij niet alfabetisch geordende lange naamlijsten is dit handig. 
• Een bronvermelding die duidelijk maakt om welke lijst het gaat, bijvoorbeeld Lijst 229/A bij volgnummer 7760/47 (zie inventarisnummer 2890). Sommige lijsten hebben namelijk hetzelfde volgnummer, via de bronvermelding is dan duidelijk om welke lijst het precies gaat.
• Een volgnummer voorafgegaan door BG, bijvoorbeeld BG868824/45. Dit zijn zogeheten Bijzondere Gevallen (BG-kaartjes). Deze kaarten hebben ook een BG-stempel. De BG-kaarten werden gemaakt door een speciale afdeling van het NRK die overlijdens, vermissingen en nalatenschappen behandelde.
• Is er geen CIC-kaart, maar weet u wel het kamp waar een persoon was geïnterneerd, dan kunt u op kampnaam in de inventaris zoeken.

Het archief met de Indische lijsten is volledig openbaar. U kunt zelf de inventarisnummers aanvragen en in de studiezaal komen bekijken. U vindt het desbetreffende archiefstuk het snelst door in de zoekbalk van de inventaris te zoeken op het nummer van de Indische lijst.

Zo vindt u een radiogram

Op een CIC-kaart kan een verwijzing staan naar een radiogram. De radiogrammen zijn een soort telexberichten over geïnterneerde krijgsgevangen en burgers die door de Japanse bezettingsmacht naar het Internationale Rode Kruis in Genève werden gestuurd. Verwijzingen naar de radiogrammen zijn te herkennen aan twee afkortingen:

• RHC gevolgd door een nummer. RHC staat voor Reseignements Hollandais Civils en heeft betrekking op burgers.
• RH gevolgd door een nummer. RH staat voor Reseignements Hollandais en heeft betrekking op krijgsgevangenen. 

De radiogrammen zijn op nummer geordend en terug te vinden in het archief Lijsten en berichten met betrekking tot de Tweede Wereldoorlog en Bersiap Periode in Nederlands-Indië (2.19.275). Het archief is volledig openbaar. U kunt zelf de inventarisnummers aanvragen en in de studiezaal komen bekijken.  

Zo vindt u een claim van een slachtoffer

Op CIC-kaarten kan een verwijzing staan naar een naoorlogse claim, zoals op de Wet Uitkeringen Vervolgingsslachtoffers 1940-1945 (WUV), de Wet Uitkeringen Burger-Oorlogsslachtoffers 1940-1945 (WUBO), of de Wet buitengewoon pensioen Indisch Verzet (WIV). De stukken waar naar verwezen wordt liggen echter niet in het Nationaal Archief. Voor het inzien van WUV,- WUBO- of WIV-aanvragen kunnen familieleden contact opnemen met de Sociale Verzekeringsbank. Verwijzingen naar claimaanvragen zijn te herkennen aan de volgende afkortingen gevolgd door een nummer:

• persoonskaarten
• familiedossiers
• lijsten van gevangenen
• lijsten van overledenen
• lijsten passagiers van schepen (transportlijsten)
• ooggetuigenverslagen

In de persoonskaarten, familiedossiers en lijsten vindt u bijna nooit uitgebreide informatie over gebeurtenissen tijdens de oorlog. Het zijn korte verwijzingen waarmee u in grote lijnen kunt reconstrueren wat er met deze personen tijdens de oorlog is gebeurd.

Niet alle informatie uit het Nederlandse Rode Kruis-archief (NRK-archief) is verwerkt op de kaarten uit de Centraal Indische Cartotheek (CIC). Bekijk daarom ook de volgende onderdelen van de NRK-deelcollecties voor meer gegevens of achtergrondinformatie over Nederlands-Indië tijdens de Tweede Wereldoorlog of in de periode daarna:

Deze archieven zijn grotendeels volledig openbaar. Meestal kunt u zelf archiefstukken aanvragen en in de studiezaal van het Nationaal Archief komen bekijken. Een aantal archieven is beperkt openbaar (A-beperking), zoals de Cartotheek London Committee en de Cartotheek Australië. U kunt een archiefstuk uit dat archief dan wel in de studiezaal komen bekijken, maar alleen een medewerker van het Nationaal Archief kan het stuk voor u aanvragen. U kunt dan ook geen kopie of foto van het archiefstuk maken.

• Indische Genealogische Vereniging
• Indisch Herinneringscentrum
• Museum Maluku
• NIOD (Indische collectie)
• Japanse burgerkampen
• 30 dagen op zee (reconstructies van repatriëringsreizen, te doorzoeken op persoonsnaam)