Wegwijzer naar onze oorlogsarchieven

Q: Heeft de persoon een dossier in het CABR?
A: Ja

Onderzoekstips:

1) Bekijk het archief van het Nederlands Beheersinstituut (NBI)

Verdachten van collaboratie moesten meestal hun bezittingen, zoals geld en onroerende goederen, inleveren. Het Nederlands Beheersinstituut (NBI) beheerde die afgenomen bezittingen. Bij vrijspraak of vrijlating kregen verdachten en veroordeelden die bezittingen (vaak) weer terug. Soms werden eventuele opgelegde boetes ingehouden uit het bezit. 
Het archief van het NBI is op achternaam te doorzoeken. Bekijk voor meer uitleg de zoekhulp Nederlands Beheersinstituut.

2) Raad voor het Rechtsherstel

Als een verdachte het oneens was met een beslissing van het NBI, kon deze persoon bezwaar maken bij de Raad voor het Rechtsherstel. Ook als een verdachte werd vrijgesproken, of als de zaak werd stopgezet (geseponeerd) vanwege gebrek aan bewijs, kon een persoon een beroep doen op de Raad voor het Rechtsherstel. 

Het archief van de Raad voor het Rechtsherstel (2.09.48.02) bevat dossiers van personen die in beroep gingen. 
In de inventaris van het archief wordt stap voor stap uitgelegd hoe u kunt zoeken in dit archief. U vindt de uitleg onder het kopje 'Inhoud en structuur van het archief' (zie het rood omkaderde deel op de afbeelding). Klik wanneer u de inventaris opent op 'Beschrijving'. 

Q: Heeft de persoon die u zoekt een dossier in het CABR?
A: Nee / Weet ik niet

Onderzoekstips:

1) Controleer of de persoon in het CABR voorkomt

Via de index op de website Oorlog voor de Rechter kunt u er achter komen of een persoon verdacht is geweest en is onderzocht binnen de bijzondere rechtspleging. 

Let op! De Oorlog voor de Rechter website is niet volledig. Vanwege privacywetgeving kunt u alleen zoeken naar:

• personen die geboren zijn vóór 1915;
• personen die geboren zijn ná 1915 en die aantoonbaar zijn overleden. Houdt er rekening mee dat niet van iedereen de overlijdensdatum bekend is. Dit geldt vooral voor personen die in het buitenland zijn overleden.

Klik hier om naar de website Oorlog voor de Rechter te gaan.

Staat de persoon niet op de Oorlog voor de Rechter website, maar vermoedt u dat de persoon wel is onderzocht? Of is de persoon geboren na 1915 én mogelijk nog in leven? 
Informeer dan via het CABR-formulier of er een dossier is over deze persoon. Kies voor 'Ik zoek een verdachte'. Om het formulier in te vullen moet u inloggen op de website van het Nationaal Archief. Als u nog geen account heeft, kun u online een account aanmaken.

CABR formulier

2) Vul de vragenlijst verder in: een persoon die niet in het CABR zit, kan wel zijn onderzocht

Niet iedereen die is onderzocht komt voor in het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging (CABR). Sommige dossiers zijn verloren gegaan, of liggen nog bij andere archieven. Daarnaast zijn personen soms niet onderzocht binnen de bijzondere rechtspleging, maar komen ze wel voor in andere naoorlogse archieven, zoals in archieven van de jeugdzorg en in 'zuiveringsarchieven'. Zuiveringsarchieven bevatten onderzoeken die na de Tweede Wereldoorlog werden gedaan naar het gedrag van personen binnen bepaalde beroepsgroepen, zoals ambtenaren, journalisten en kunstenaars. De zuiveringsonderzoeken konden ertoe leiden dat personen (tijdelijk) hun beroep niet meer mochten uitoefenen.

Q: Heeft de persoon die u zoekt een dossier in het CABR? 
A: Nee, de persoon is een oorlogsgetroffene

Onderzoekstip:

Bekijk zoekhulpen over oorlogsgetroffenen

Oorlogsgetroffenen die genoemd worden in de CABR-dossiers, zoals (Joodse) vervolgingsslachtoffers en (gearresteerde) verzetsmensen, komen vaak ook voor in andere oorlogsarchieven die het Nationaal Archief bewaart. Bekijk voor meer informatie de volgende zoekhulpen:

Themapagina Oorlogsarchief Nederlandse Rode Kruis

Slachtoffers Jodenvervolging, 1938-1945

Sinti en Roma, 1940-1945

Verzet in Nederland, 1940-1945

Engelandvaarders, 1940-1945

Stichting 1940-1945

Oorlogsgravenstichting (OGS)

Oranjehotel: dodenboeken, 1942-1945

Nederlands Beheersinstituut (NBI) 

V: Heeft de persoon die u zoekt een dossier in het CABR?
A: Weet ik niet

Onderzoekstip:
Controleer of de persoon in het CABR voorkomt

Via de website van Oorlog voor de Rechter kunt u er achter komen of een persoon verdacht is geweest en is onderzocht binnen de bijzondere rechtspleging. 

Let op! Niet alle personen die zijn onderzocht zijn te vinden op de website van Oorlog voor de Rechter. Vanwege privacywetgeving kunt u alleen personen vinden die:

• geboren zijn vóór 1915;
• geboren zijn ná 1915 en aantoonbaar zijn overleden. Houdt er rekening mee dat niet van iedereen de overlijdensdatum bekend is. Dit geldt vooral voor personen die in het buitenland zijn overleden.

Klik hier om naar de website Oorlog voor de Rechter te gaan.

Staat de persoon niet op de website Oorlog voor de Rechter, maar vermoedt u dat de persoon wel is onderzocht? Of is de persoon geboren na 1915 én mogelijk nog in leven? 
Informeer dan via het CABR-formulier of er een dossier is over deze persoon. Kies voor 'Ik zoek een verdachte'. Om het formulier in te vullen moet u inloggen op de website van het Nationaal Archief. Als u nog geen account heeft, kun u online een account aanmaken.

CABR formulier

Q: Heeft de persoon om strafvermindering gevraagd (gratieverzoek)?
A: Ja

Onderzoekstip: 

Bekijk archieven over voorwaardelijke invrijheidstelling en gratie

Na een uitspraak deden veroordeelden of hun familieleden vaak een verzoek tot strafvermindering. Het kon gaan om een voorwaardelijk invrijheidstelling, dus een verzoek om een veroordeelde onder bepaalde voorwaarden vrij te laten, of om gratieverzoeken voor strafvermindering. Alle tot de doodstraf veroordeelde personen deden een gratieverzoek. Niet alle verzoeken werden toegekend.

Q: Heeft de persoon om strafvermindering gevraagd (gratieverzoek)?
A: Weet ik niet

Onderzoekstip: 

Achtergrondinformatie

Na een uitspraak deden veroordeelden of hun familieleden vaak een verzoek tot strafvermindering. Het kon gaan om een voorwaardelijk invrijheidstelling, dus een verzoek om een veroordeelde onder bepaalde voorwaarden vrij te laten, of om gratieverzoeken voor strafvermindering. Alle tot de doodstraf veroordeelde personen deden een gratieverzoek. Niet alle verzoeken werden toegekend.

Stap 1: controleer of om strafvermindering is gevraagd

Kijk in het CABR-dossier of u documenten tegenkomt die gaan over strafvermindering of gratie.

Stap 2. Bekijk archieven over voorwaardelijke invrijheidstelling en gratie

Als er documenten over strafvermindering in het dossier zitten, kunt u verder zoeken in de volgende archieven.

Q: Is de persoon veroordeeld of kreeg de persoon strafmaatregelen opgelegd?
A: Ja

Onderzoekstip: 

Bekijk het archief Stichting Toezicht Politieke Delinquenten (STPD)

Personen die door een Tribunaal of Bijzonder Gerechtshof zijn veroordeeld en personen die strafmaatregelen kregen opgelegd werden vaak onder toezicht gesteld. Dit toezicht gebeurde door de Stichting Toezicht politieke Delinquenten (STPD). Het Nationaal Archief bewaart het archief van deze stichting (archiefnummer 2.09.42.01).  

Delen van het archief STPD zijn nog beperkt openbaar. Om dossiers uit dit archief te kunnen bekijken moet u een aanvraag indienen. Stuur een e-mail naar info@nationaalarchief.nl. Geef de volledige naam en geboortedatum van de persoon die u zoekt, en waar deze persoon woonde. We nemen contact met u op als we nog enkele bewijsstukken nodig hebben (bijvoorbeeld een toestemmingsverklaring of een bewijs van overlijden als de persoon geboren is na 1925). 

Q: Is de persoon veroordeeld of kreeg de persoon strafmaatregelen opgelegd?
A: Weet ik niet

Onderzoekstip: 

Achtergrondinformatie

Personen die zijn veroordeeld en personen die strafmaatregelen kregen opgelegd werden vaak onder toezicht gesteld. Het betekende meestal dat deze personen begeleid werden bij hun terugkeer in de maatschappij (reclassering). De Stichting Toezicht politieke Delinquenten (STPD) begeleidde die terugkeer in de maatschappij. 

Stap 1. Controleer of een persoon een straf of maatregel kreeg opgelegd

Als u niet zeker weet of een persoon is veroordeeld of strafmaatregelen kreeg opgelegd, kijk dan of er in het CABR-dossier van de persoon een vonnis of uitspraak zit. Hierop staat de  gevangenisstraf of maatregel die is opgelegd. 

Stap 2. Bekijk het archief van Stichting Toezicht Politieke Delinquenten (STPD)

Is de persoon veroordeeld? Bekijk dan het archief van Stichting Toezicht Politieke Delinquenten (archiefnummer 2.09.42.01).  In de zoekhulp over het archief Stichting Toezicht Politiek Delinquenten staat stapsgewijs uitgelegd hoe u in dit archief zoekt.

Q: Was de verdachte minderjarig tijdens de Tweede Wereldoorlog, of had de verdachte minderjarige kinderen?
A: Ja

Onderzoekstip:

Doe een aanvraag om dossiers uit de jeugdzorg te kunnen bekijken

Als een verdachte minderjarig was tijdens het onderzoek door de bijzondere rechtspleging, zijn er naast een CABR-dossier soms ook dossiers te vinden in twee andere archieven die het Nationaal Archief bewaart. 
Ook als de verdachte minderjarige kinderen had die na de oorlog in een tehuis of pleeggezin zijn geplaatst, kunt u dossiers vinden over die kinderen in deze twee archieven. 

Het gaat om:

• Archief Bureau Bijzondere Jeugdzorg (archiefnummer 2.09.42.02). Dit (onvolledige) landelijke archief bevat onder meer registratiekaarten van kinderen die onder toezicht waren geplaatst.
• Archief van Provinciale Inspectie en Tehuizen voor de Bijzondere Jeugdzorg in de Provincie Zuid-Holland (archiefnummer 3.05.26). Dit archief van Bijzondere Jeugdzorg voor Zuid-Holland bevat onder meer registratiekaarten en persoonsdossiers van pleegkinderen in tehuizen en pleeggezinnen.

De persoonsdossiers en persoonskaarten uit deze archieven zijn nog tot 2045 beperkt openbaar. Om dossiers uit deze archieven te kunnen bekijken moet u een aanvraag indienen. Stuur een e-mail naar info@nationaalarchief.nl om een aanvraag te doen. Geef de volledige naam en geboortedatum van de persoon die u zoekt, en waar deze persoon woonde. We nemen contact met u op als we nog enkele bewijsstukken  nodig hebben (bijvoorbeeld een toestemmingsverklaring of een bewijs van overlijden). 

Let op! Woonde de verdachte niet in Zuid-Holland, maar in een andere provincie? Dan kunnen persoonsdossiers uit de jeugdzorg te vinden zijn in het Regionaal Historische Centrum (RHC) van die provincie. Een overzicht van de RHC's vindt u hier. De dossiers van de jeugdzorg uit Friesland uit achiefnummer 2.09.42.02 zijn niet bewaard gebleven.

Q: Had de persoon de Nederlandse nationaliteit in 1940?

A: Nee

Onderzoekstip:

Bekijk de archieven van COOM of doe een aanvraag voor onderzoek in het archief van de IND

Een flink aantal personen dat is onderzocht binnen de bijzondere rechtspleging had niet de Nederlandse nationaliteit. Hieronder bevonden zich veel Duitsers en Oostenrijkers die in dienst waren van de bezetter. Daarnaast zijn er ook veel inwoners van Nederland onderzocht die niet de Nederlandse, maar de Duitse nationaliteit hadden. Zij werkten niet per se voor de bezetter. Zij woonden soms al generaties in Nederland. Deze personen werden vaak Volksduitsers genoemd en werden na de oorlog als verdacht gezien. 

Dossiers over deze personen kunnen gevonden worden in verschillende archieven:

• Dossiers over en lijsten met niet-Nederlandse oorlogsmisdadigers zijn te vinden in de archieven van de Commissies tot opsporing van oorlogsmisdadigers [COOM], 1944-1949 (archiefnummer 2.09.61). Bekijk de zoekhulp COOM voor meer informatie over hoe u in dit archief kunt zoeken.
• Het archief van het Ministerie van Justitie: Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND): Toelating van Vreemdelingen Persoonsgebonden Dossiers, 1906-2002 (archiefnummer 2.09.5119) bevat dossiers van Duitsers die Nederland zijn uitgezet. Dit archief is vanwege privacywetgeving nog beperkt openbaar. Dit betekent dat u niet zelf in dit archief kunt zoeken. Vermoedt u dat de persoon die u zoekt in dit archief kan voorkomen, dien dan een verzoek in om onderzoek uit te laten voeren. Stuur een e-mail naar info@nationaalarchief.nl. Geef de volledige naam en geboortedatum van de persoon die u zoekt, en waar deze persoon woonde. We nemen contact met u op als we nog enkele bewijsstukken nodig hebben (bijvoorbeeld een toestemmingsverklaring of een bewijs van overlijden). 

Q: Werkte de persoon voor de Nederlandse overheid?  
A: Ja

Onderzoekstip: 

Bekijk de zuiveringsarchieven van de overheid

Na de Tweede Wereldoorlog werden personen die werkten in verschillende beroepsgroepen onderzocht, soms ook als ze niet door de bijzondere rechtspleging zijn onderzocht (en dus niet in het CABR voorkomen). Die onderzoeken staan bekend als 'zuiveringen'. Het kon betekenen dat mensen ontslagen werden voor enige tijd, of voor altijd. 

De zuiveringsarchieven zijn niet allemaal (volledig) openbaar. Sommige archieven zijn vanwege privacywetgeving beperkt openbaar.   
De dossiers uit openbare archieven, staan vaak op achternaam. U kunt dan naar deze dossiers zoeken via de zoekbalk in de inventaris. Kies de optie 'Zoek in archiefbestanddelen'. Zie de roodomrande zoekbalk in onderstaande fragment uit de inventaris. Het gevonden resultat is geel gemarkeerd. Bij meerdere resultaten kunt u via de knoppen 'Vorige' en 'Volgende' door de resultaten bladeren.

In een aantal andere gevallen moet u eerst in een kaartenbak op achternaam zoeken om een dossiernummer te vinden.

In archieven die nog beperkt openbaar zijn, kunt u niet zelf onderzoek doen. Een medewerker van het Nationaal Archief kan een vooronderzoek voor u uitvoeren. Zoekt u een dossier of informatie over een persoon uit een beperkt openbaar archief, stuur dan een e-mail naar info@nationaalarchief.nl. Leg duidelijk uit in welk archief u wilt dat er gezocht wordt, én wie u zoekt. Geef de volledige naam, geboortedatum en eventueel aanvullende gegevens, zoals woonplaats en beroep. 

Over personen die werkten voor de overheid bewaart het Nationaal Archief zuiveringsarchieven over:

Ambtenaren, bestuurders en burgemeesters

Politie

Rechters en rechtshulp

 Militairen en mariniers

Andere beroepen

Q: Werkte de persoon in het bedrijfsleven, als journalist of als kunstenaar?
A: Ja

Onderzoekstip:

Bekijk de zuiveringsarchieven

Na de Tweede Wereldoorlog werden personen die werkten in verschillende beroepsgroepen onderzocht, soms ook als ze niet in het CABR voorkomen. Het kon betekenen dat mensen ontslagen werden voor enige tijd, of voor altijd. Die onderzoeken staan bekend als 'zuiveringen'. Het Nationaal Archief bewaart de onderzoeken voor de volgende beroepsgroepen:

Q: Ging de persoon bij het Duitse leger of werkte de persoon voor een Duitse instelling?
A: Ja

Onderzoekstips:

1) Bekijk de kaartenbakken van Nederlanders in Duitse dienst

In het Archief van het Ministerie van Justitie: Directoraat-Generaal voor de Bijzondere Rechtspleging (DGBR), 1945-1958 (archiefnummer 2.09.08) zitten verschillende kaartenbakken, vaak met foto's van Nederlanders die in Duitse dienst gingen. Deze kaartenbakken zijn in beslag genomen van de Duitse bezetter. Aan te treffen zijn onder meer:

• Stamkaarten Nederlandse SS-soldaten (inventarisnummer 2497);
• Nederlanders in dienst bij de Duitse Wehrmacht (inventarisnummers 2505-2509);
• Nederlanders in dienst bij het Nationalsozalistisches Kraftfahrkorps (NSKK) (inventrarisnummers 2514-2517);
• Werknemers Organisation Todt (inventarisnummers 2518-2520)
• Nederlanders in dienst bij de verschillende onderdelen van de Waffen-SS (inventarisnummers 2521-2534)

2) Zoek (of laat onderzoek doen) in de oorlogsarchieven van het Nederlandse Rode Kruis (NRK)

Veel Nederlanders die in het Duitse leger gingen of voor Duitse instellingen gingen werken waren aan het eind van de Tweede Wereldoorlog (nog) in Duitsland. Ook vluchtten veel pro-Duitse gezinnen (vooral veel NSB'ers) aan het eind van de oorlog naar Duitsland. Het Nederlandse Rode Kruis (NRK) probeerde na de Tweede Wereldoorlog Nederlanders in het buitenland op te sporen. Het Nationaal Archief bewaart de oorlogsarchieven van het NRK. Er zijn twee belangrijke zoekroutes:

Route 1: Nederlanders in vreemde krijgsdienst

Het NRK-archief bevat verschillende deelarchieven waarin Nederlandse SS- en Wehrmacht-soldaten voor kunnen komen, zoals:

• Archief Nederlanders in Duitse krijgsdienst (archiefnummer 2.19.289);
• Archief Nederlandse krijgsgevangenen in de Sovjet-Unie (archiefnummer 2.19.299);
• Archief Persoonsdossiers Europees (archiefnummer 2.19.288). 

Deze archieven zijn nog niet openbaar. Om hier stukken uit te kunnen bekijken moet u een aanvraag indienen. Bekijk daarvoor de zoekhulp Nederlanders in Duitse krijgsdienst.

Route 2: Nederlanders in Duitsland

Zoeken naar Nederlanders die in Duitsland verbleven kan via de collectie Arbeidsinzet van het NRK. De collectie Arbeidsinzet van het NRK (archiefnummer 2.19.323) is gedigitaliseerd en staat online. De nadruk ligt in deze collectie op Nederlanders die in Duitsland dwangarbeid verrichtten, maar er zitten ook gegevens in over pro-Duitse Nederlanders die in Duitsland waren aan het einde van de oorlog. 

De collectie is via een index te doorzoeken. Bekijk hiervoor de zoekhulp Arbeidsinzet, 1940-1945

Q: Ging de persoon bij het Duitse leger of werkte de persoon voor een Duitse instelling?
A: Weet ik niet

Onderzoekstips:

Als een persoon in het Duitse leger ging, of voor een Duitse instelling werkte, vindt u in het CABR-dossier vaak documenten waaruit dat blijkt, zoals een Soldbuch (soldatenboekje) of documenten van het Nationalsozialistisches Kraftfahrkorps (NSKK). Heeft u in het CABR-dossier dit soort documenten gevonden? Bekijk dan onderstaande onderzoektips.

1) Bekijk de kaartenbakken van Nederlanders in Duitse dienst

In het Archief van het Ministerie van Justitie: Directoraat-Generaal voor de Bijzondere Rechtspleging (DGBR), 1945-1958 (archiefnummer 2.09.08) zitten verschillende kaartenbakken, vaak met foto's van Nederlanders die in Duitse dienst gingen. Deze kaartenbakken zijn in beslag genomen van de Duitse bezetter. Aan te treffen zijn onder meer:

• Stamkaarten Nederlandse SS-soldaten (inventarisnummer 2497);
• Nederlanders in dienst bij de Duitse Wehrmacht (inventarisnummers 2505-2509);
• Nederlanders in dienst bij het Nationalsozalistisches Kraftfahrkorps (NSKK) (inventrarisnummers 2514-2517);
• Werknemers Organisation Todt (inventarisnummers 2518-2520)
• Nederlanders in dienst bij de verschillende onderdelen van de Waffen-SS (inventarisnummers 2521-2534)

2) Zoek (of laat onderzoek doen) in de oorlogsarchieven van het Nederlandse Rode Kruis (NRK)

Veel Nederlanders die in het Duitse leger gingen of voor Duitse instellingen gingen werken waren aan het eind van de Tweede Wereldoorlog (nog) in Duitsland. Ook vluchtten veel pro-Duitse gezinnen (vooral veel NSB'ers) aan het eind van de oorlog naar Duitsland. Het Nederlandse Rode Kruis (NRK) probeerde na de Tweede Wereldoorlog Nederlanders in het buitenland op te sporen. Het Nationaal Archief bewaart de oorlogsarchieven van het NRK. Er zijn twee belangrijke zoekroutes:

Route 1: Nederlanders in vreemde krijgsdienst

Het NRK-archief bevat verschillende deelarchieven waarin Nederlandse SS- en Wehrmacht-soldaten voor kunnen komen, zoals:

• Archief Nederlanders in Duitse krijgsdienst (archiefnummer 2.19.289);
• Archief Nederlandse krijgsgevangenen in de Sovjet-Unie (archiefnummer 2.19.299);
• Archief Persoonsdossiers Europees (archiefnummer 2.19.288). 

Deze archieven zijn nog niet openbaar. Om hier stukken uit te kunnen bekijken moet u een aanvraag indienen. Bekijk daarvoor de zoekhulp Nederlanders in Duitse krijgsdienst.

Route 2: Nederlanders in Duitsland

Zoeken naar Nederlanders die in Duitsland verbleven kan via de collectie Arbeidsinzet van het NRK. De collectie Arbeidsinzet van het NRK (archiefnummer 2.19.323) is gedigitaliseerd en staat online. De nadruk ligt in deze collectie op Nederlanders die in Duitsland dwangarbeid verrichtten, maar er zitten ook gegevens in over pro-Duitse Nederlanders die in Duitsland waren aan het einde van de oorlog. 

De collectie is via een index te doorzoeken. Bekijk hiervoor de zoekhulp Arbeidsinzet, 1940-1945

Verlies Nederlandse nationaliteit

Q: Is de Nederlandse nationaliteit als strafmaatregel afgenomen?
A: Ja

Onderzoekstip:

Doe een aanvraag voor onderzoek naar naturalisatie (terugkrijgen van de Nederlandse nationaliteit)

Personen die in dienst traden van de Duitse bezetter, bijvoorbeeld als SS-soldaat, verloren de Nederlandse nationaliteit.
In de periode 1953-1962 konden deze personen hun Nederlandse nationaliteit weer terugkrijgen.
In het archief Naturalisatie en Nationaliteitsaangelegenheden, 1947-1989 (2.09.128) zitten dossiers die hierover gaan.
De persoonsdossiers uit dit archief zijn vanwege privacywetgeving nog tot 2053 beperkt openbaar. Dit betekent dat u niet zelf in dit archief kunt zoeken. Alleen een medewerker van het Nationaal Archief kan dat voor u doen. Om dossiers uit dit archief te kunnen bekijken moet een aanvraag indienen. Stuur een e-mail naar info@nationaalarchief.nl. Geef de volledige naam en geboortedatum van de persoon die u zoekt. We nemen contact met u op als we nog enkele bewijsstukken nodig hebben (bijvoorbeeld een toestemmingsverklaring of een bewijs van overlijden). 

Bekijk voor meer informatie over naturalisatie ook de zoekhulp Naturalisatie.

Q: Is de Nederlandse nationaliteit als strafmaatregel afgenomen?
A: Weet ik niet

Onderzoekstip:

Nederlanders die in dienst gingen van het Duitse leger (als SS-soldaat) of werkten voor een Duitse overheidsinstelling verloren de Nederlandse nationaliteit. Weet u niet zeker of de persoon van wie u het CABR-dossier heeft bekeken de Nederlandse nationaliteit verloor, maar bevatte het dossier wel documenten waaruit blijkt dat de persoon in het Duitse leger ging, of voor een Duits instelling werkte, dan is die persoon de Nederlandse nationaliteit waarschijnlijk kwijtgeraakt. In de periode 1953-1962 konden deze personen hun Nederlandse nationaliteit weer terugkrijgen.

Doe een aanvraag voor onderzoek naar naturalisatie (terugkrijgen van de Nederlandse nationaliteit)

In het archief Naturalisatie en Nationaliteitsaangelegenheden, 1947-1989 (2.09.128) zitten dossiers die hierover gaan.
De persoonsdossiers uit dit archief zijn vanwege privacywetgeving nog tot 2053 beperkt openbaar. Dit betekent dat u niet zelf in dit archief kunt zoeken. Alleen een medewerker van het Nationaal Archief kan dat voor u doen. Om dossiers uit dit archief te kunnen bekijken moet een aanvraag indienen. Stuur een e-mail naar info@nationaalarchief.nl. Geef de volledige naam en geboortedatum van de persoon die u zoekt. We nemen contact met u op als we nog enkele bewijsstukken nodig hebben (bijvoorbeeld een toestemmingsverklaring of een bewijs van overlijden). 

Bekijk voor meer informatie over naturalisatie ook de zoekhulp Naturalisatie.

Overleden in Duitse dienst

Q: Is de persoon omgekomen terwijl hij of zij in dienst was van de Duitsers?
A: Ja

Onderzoekstip: 

Bekijk het archief over vermiste personen

Sommige Nederlanders die in Duitse dienst traden, die door de Bijzondere Rechtspleging werden onderzocht, bleken (later) omgekomen te zijn in Duitsland of aan het Oostfront. Het Nederlandse Rode Kruis en een speciale commissie die onderzoek deed naar vermiste personen heeft soms dossiers over deze personen.

Commissie tot het doen van aangifte van vermiste personen (VP) (archiefnummer 2.09.34.01). Die kaartenbakken met registraties van overleden vermisten is digitaal beschikbaar. De kaartenbakken zijn alfabetisch op achternaam geordende (inventarisnummer 91-109).

Interneringskampen

Q: Wilt u meer weten over de kampen waar verdachten gevangen zaten (interneringskampen)?

A: Ja

Onderzoekstip:

Bekijk archieven over interneringskampen

Verdachten van collaboratie die werden gearresteerd, werden vastgezet in een zogeheten 'interneringskamp'. Het Nationaal Archief bewaart enkele archieven over deze kampen:

• Archief Directoraat van de Bijzondere Rechtspleging (DBGR, archiefnummer 2.09.08)
• Archief Van Tuyll van Serooskerken. Verzameling misstanden bewaringskampen (archiefnummer 2.09.10)

Let op! In deze archieven zitten geen persoonsdossiers van verdachten die in de interneringskampen opgesloten zaten. 

Medewerkers bijzondere rechtspleging

Q: Wilt u meer weten over medewerkers van de bijzondere rechtspleging?
A: Ja

Onderzoekstip:

Bekijk archieven over medewerkers van de bijzondere rechtspleging en de Binnenlandse Strijdkrachten

Aan het einde van de oorlog meldde zich veel vrijwilligers bij de Binnenlandse Strijdkrachten (BS) en het Militair Gezag om verdachten van collaboratie op te pakken, te bewaken in interneringskampen en te berechten. Veel van hen kwamen uit het verzet, of sloten zich vlak voor de bevrijding aan bij het verzet. De personeelsadministratie rond de Bijzondere Rechtspleging is bewaard gebleven. Deze is te vinden in twee archieven"

• Directoraat-Generaal van de Bijzondere Rechtspleging, Personeelsdossiers (archiefnummer 2.09.70)
• Directoraat-Generaal van de Bijzondere Rechtspleging (DGBR) (archiefnummer 2.09.08)

Bekijk voor onderzoek naar verzetsdeelnemers, die zich aan het einde van de oorlog aansloten bij de Binnenlandse Strijdkrachten en het Militair Gezag de zoekhulp Verzet in Nederland, 1940-1945.